Ko te whakaotinga tēnei o te kōrero mō Tūwhakairiora
He mea whakangāwari nā Hori Mahue, kia mau ai i te hinengaro tamariki te hopu.
Me tīmata i konei te kōrero mō Tūwhakairiora, i te wā kua tatū ia ki Ōkauwharetoa. Ko te pā tēnei o Te Aotaki, matua o Ruataupare. Ko Ruataupare, i moea e Tūwhakairiora hei wahine māna.
Ka tonoa ngā karere e Te Aotaki, ki te mau i ngā rongo ki ngā pā o te rohe. Ka titiro iho ngā tāngata o ngā pā nei ki raro, ki te one i Punaruku, ki te ākau o te awa o Karakatūwhero, e haere ana te tini o te tangata. Anō te rite, he ngaru e rere ana i te moana. Kātahi rātau, ka whakaemi i te kai, i te manu, i te hinu, me ētahi atu kai, hei mau ki Ōkauwharetoa. I te ata, ka whakaeke rātau ki te marae o Te Aotaki me ārātau kai.
Ka haere hoki ngā matua o ngā pā nei, kātahi ka hui ki ngā matua a Te Aotaki. Ka rārangi i konā, i te aroaro o Tūwhakairiora. Ka werohia e ia te matua tuatahi, kotahi tonu te aranga mai. Ka werohia tētahi atu matua, ko taua āhua anō. Ka mutu tana wero haere i ngā matua katoa, ka tohua atu e ia ngā matua hei haere i tana taha. Ko ētahi ka kia atu e ia kia noho.
I tēnei wā, ka tū mai ngā rangatira ki te kōrero ki a ia, he iwi nui te hoariri kei Whareponga. Ka whakahokia e ia, ahakoa te nui, hei kai anō mā te patu. Ka kī atu hoki a Tūwhakairiora, ko tana hiahia, ko ngā toa o ngā matua e noho ana, e hōmai hei matua mana. Ka whakaaetia tērā.
Ka oti ngā whakariterite mō te ope a Tūwhakairiora, kātahi ka takatū ki te haere. He ope iti noa, engari e haere ana i runga i te hauora. Rokohanga, kua tae mai ngā rongo kōrero, kei te hui ngā iwi o te taha whakararo o Whareponga ki tō rātau pā nui, ki Tokaanu. Ko ngā iwi o te taha ki te tonga o te awa, kei te hui ki ngā pā o Kōkai me Tokatea. Ka puta i a Tūwhakairiora te kōrero ki te whakaminenga, "Āpōpō koe te rongo ai, kua mate te hoariri, kua tahuri tōna pā, i te rā kotahi."
I te ata tū, ka haere te ope nei. Ka tae rātau ki te one i Tīrau, kei te taha whakararo o Whareponga, ka kitea mai rātau e ngā toro o te hoariri. Ka hoki ngā toro nei ki tō rātau pā, ki te whakaatu ki te iwi, ehara rawa te ope a Tūwhakairiora i te ope nui. Ka tipu te whakaaro i roto i te iwi i Tokaanu, e kore to ratau pā e hinga i tēnei ope iti.
Ka taka te ahiahi, ka tae te ope ki Paepaenui. I reira ka whakatā. I te ata pō, ka whakatika a Tūwhakairiora ki te kōrero ki ngā matua e whakata nei i te one. Tokotoru ngā matua. Ko ngā ingoa, ko te Whare, ko te Pātari, me te Puarere. Ko te Whare te matua nui, ko Puarere te matua i whakaritea hei tomo, ā, hei tahu i te pā. Ko te Pātari te matua o ngā toa kua taunga ki te riri.
I taua wā, kei te heke iho ngā matua o te hoariri i tō rātau pā, te tini o te tangata. Ka kitea atu ngā kākahu o te iwi nei, he kahu-kiwi, he kahu-kererū, he tōpuni, me ētahi atu kahu o te rangatira. Ka kitea atu, e mau mai ana i ngā ūpoko, te raukura, anō te rite, he kāhui manu e tau ana i tāhuna.
Ka kōrero a Tūwhakairiora ki ana matua, "He waimarie tēnei. Mehemea i noho tonu atu te hoariri i te pā, tērā e roa tēnei pakanga. Tēnā kua puta mai nei ia ki waho, ākuanei ia ka hinga." Kātahi ia ka huri ki te matua o te Puarere. "Ko tāu riri, ko te pā. Ko ngā matua o te pā e takoto mai nā, takahia! Ka hinga te pā, tahuna ki te ahi. Engari kia karanga rawa au kātahi koe ka whakatika."
Ka tohutohu ia ki te matua nui, ki te Whare. "Ki te karanga au kia tū ki runga, kia kotahi aranga. Kia rite ki te aranga mai o te rā i tona rua."
I muri iho ka karanga ia ki te matua o ngā toa "Whakatika! riria tēnā matua me tērā rā, kia wawe te mate."
Ka mutu tana tohutohu, ka karanga ia ki te kai whāngai i a ia, kia hoatu te toenga o tana ika, kia kāinga e ia. I a ia e kai ana, ka puta te karanga, kua pau mai te hoariri ki raro. Ka huri ia ki tana kaiwhāngai, ka kīatu kia hōmai te hiku o tana ika kia kāinga. Ko te ika nei, he tawatawa. Ka pau te ika, kātahi ka tū, ka karanga ki tana ope kia whakatika. Kotahi tonu te whakatikanga. Ka rere ia i mua o te ope, ko tana taiaha e tata haere ana i te tangata, takirua, takitoru ki te hinga. Kei muri hoki i a ia e patu haere ana ngā toa i te hoariri.
I taua wā, kua tae te matua tuatahi ki te pā. Ka tomokia, te pā kātahi ka tahuna ki te ahi. Nā, ka noho e rua ngā kaipatu i te hoariri, ko Tūwhakairiora kei mua, he ahi kā kei muri. Ka whawhai, ā, ahiahi noa. Ko te hinganga tēnei o Ngāti Ruanuku, te iwi nāna i kōhuru te tipuna o Tūwhakairiora.
Ka rite ki tā te kōkā i wawata ai, i a ia e whakataukī ana,
"Ē ī, kia takahi koe ki roto i a au he tāne,
E ea i a koe te mate o tōku pāpā."
Ka ahiahi, ka tonoa ngā karere ki te mau i ngā rongo ki Ōkauwharetoa, ki a Te Aotaki.
Ka kō ngā kōpara o te ata, ka tae ngā karere nei ki Ōkauwharetoa.
Nō te rongonga o Te Aotaki i ngā kōrero, ka whakataukī ia, "Ka hinga, ka hinga a Ngāti Ruanuku, ko Tokaanu te pā i tahuri, ko Hikutawatawa te parekura. I hinga i te rā kotahi." I tēnei rā kei te mau tonu ēnei kōrero ki roto o Whareponga. I whakaingoatia tēnei whawhai e Te Aotaki ki te kōrero a Tūwhakairiora ki tana kaiwhāngai, "Hōmai te hiku o taku tawatawa kia kāinga."
Ko te mutunga tēnei o ngā kōrero mō Tūwhakairiora.