Ngā tāonga puoro tawhito a te Māori
Nā Hirini Melbourne
Nā Caroline Campbell te pikitia
Tēnei ka koira iho ngā karu ki ngā taonga pūoro o te ao tawhito ka whakaaro ake, he aha rā ngā tangi kai roto i ō rātou poho? He aha hoki ngā kōrero tuku iho a ngā tīpuna mō rātau? Me pēhea te whakapūoro ake i ō rātau reo kia rongo ai ngā taringa o ngā uri whakatipu?
Ko wēnei wāku pātai mō ngā taonga pūoro i te wā tuatahi i kite au i te Whare Taonga o Tāmaki Makaurau, i te tau 1970. Mau tonu tēnei tūtakinga roto i ōku mahara mō wētahi tau maha tonu. Nā wai ka puāwai ko tēnei waiata mō te taonga pūoro nei te pūtōrino.
Taku pūtōrino
nō wai rā ngā ngutu
hai whakapā ki ōu
hai puhi i te hauora kia rarongoa ai anō tō reo?
Kai te rongo mai koe
e Hineraukatauri
te puhi o te tangi hotuhotu mokemoke
o ngā mōteatea.
Nā tēnei i oho ake ōku whakaaro mō ngā taonga nei, i tahuri ai ahau ki te rapu i ngā tikanga, i ngā kōrero, i ngā tuhituhi mō Ngā Taonga Pūoro Tawhito a te Māori.
Te Kimi i ngā Momo Pūoro Whakatangitangi
Ka hoki ngā mahara ki ngā wā i rarongoa ai ēnei momo taonga pūoro i roto i ngā mahi a ngā whānau me ngā hapū, me ngā iwi hoki i ngā wā o neherā. Nō tēnei wā ka rangahau ake i ngā mahi pūoro a ngā mātua tīpuna.
Otirā, kua roa e rangahau ana, e kōrero ana ki ngā mōrehu kuia, mōrehu koroua o ngā iwi tokomaha, huri noa i Aotearoa. Nā roto i ēnei mahi, kua ora mai anō ētahi o ngā pitopito kōrero mō ngā taonga pūoro o te ao tawhito. Ko ēnei aua pitopito kōrero e whai ake nei.
Ko tētahi kōrero nui mō ēnei taonga kāore rātau i hangaia hai whakangahau, hai whakapārekareka noa i te tangata. Mō ia taonga, he reo, he kaupapa, he tikanga, he kōrero. Ko te pātai tuatahi: i ahu mai ngā reo tangi o ngā taonga puoro i whea? Ko te whakahoki poto, i ahu mai rā i ngā tangi o Rangi, i ngā tangi o Papatūānuku, i ā rāua uri whakatipu me te whenua e kīia nei ko Aotearoa. Tēnā kia whāia e tātau ētahi o aua kōrero rā.