Te kuaka
Nā Reverend Makoare Taurere nō roto i Te Pīpīwharauroa, 1902 ēnei kōrero
|
Kāhore he manu kē atu e rite ki ngā manu takutai nātemea e whāngai ana ēnei manu i roto i ngā wai pāpaku, he roroa ngā waewae kia pai ai tā rātou koutū, me ngā ngutu roa hoki hei tango mai i ngā kararehe iti mai i ngā paru me te onepū. E toru ngā haua kuaka, he karoro, he kura, he kakao. Otirā, ki te tauhou, kāore tētahi i rerekē i tētahi. Mā te tangata anake e matatau ana ki te manu takutai e whakamārama ki te tauhou. Tērā ia e kī, koia anō e tau ngā wehenga ingoa o te kuaka i rere mai nei ki Aotearoa me Ahitereiria. Rere mai ai rātou mai i te whenua tokahuka o Siberia me Alaska. Me tango mai ēnei o ngā kōrero a Reverend Makoare Taurere i puta i te nūpepa, Te Pīpīwharauroa 1901. He minita rongonui no Te Hāhi mihinare, ā, kua wheturangitia. Haere rā e Koro ki te wāhi kua whakaritea mō tātou katoa. Waiho mai āu tuhinga hei waiū mā ngā mokopuna. |
Ngā wāhi e noho ai te kuaka
I te wā e iti ana te tai, ka marara noa atu te noho a te kuaka i runga i ngā tāhuna i ngā take moana, ki te rapu kai. Tā rātou kai he toke nō ngā tāhuna. Ki te kake mai te tai, ka huihui ngā kuaka ki te wāhi mutunga e ngaro i te tai. Ki te ngaro taua wāhi i te wai, ka rere ki ngā wāhi onepū muremure ai, kāore he otaota, kāore he aha, ka noho tonu i reira, ahakoa pēhea te nui o te kāhui, ka tatari kia wātea ngā tāhuna i te tai.
Ka kitea te kuaka i ngā marama o Hune, o Hūrae, o Akuhata, o Hepetema, tae noa ki Noema, engari, ka tutuki te tai, kāore e noho kāhui, noho marara ai ki ngā tāhuna moana. Hei a Tīhema ka tīmata te noho kāhui. Hei a Hanuere kua kore e noho i ngā tahataha moana ua ki te tai, kua rere ki nga mānia onepū, ā, kua wāti hoki i te tangata. Hei waenganui o ngā rā o Noema, kua āhua mōmona, ā, kua tika hoki mō te patu. Ko te tino mōmonatanga o te kuaka hei waenganui o ngā rā o Maehe.
Ko te whakaaro whakamōmona ai te kuaka, kia ora ai, kia kaha ai, mō te hokinga ki Hawaiiki. (Ko te whakamārama mō tēnei me kī pēnei: kotahi tonu te rerenga o te kuaka mai i konei ki rāwāhi ki tērā taha rawa o te ao).
Ko te kakao kāhore rawa e tetere ana, ā, kāhore e hoki ki Hawaiiki. Ko ēnei pea ngā toa, nā reira i kore ai e hoki. Ko te wā e ngaro ai te kuaka kei te āhua tonu o te hau. Mehemea he tonga te hau, ka timata te wharau. I te 24 o ngā rā o Maehe, kia toru ngā rā ka rūpeke katoa. Mehemea he kauraro te hau i te 24 o Maehe, kāore e wharau. Mā te huri o te hau, kātahi ka wharau, mā te iti rānei o te hau. Haere ai, wharau ai te kuaka ki hea? Ki te kōrero a ngā kaumātua, i te mea mārama, ina kē te kupu mārama ko tēnei.
"E rere ana, ngaro atu i te tirohanga"
Mō te rere a te Kuaka
I te kāhui kuaka e noho ana i te tāhuna, i ētahi atu wāhi rānei, kātahi ka rere katoa te kāhui ka hiki ake ki te takiwā. Ka pēnei me te pīkai pī nei te rere me te kake whakarunga, tino tiketike ki runga, kātahi ka mārō te rere, kotahi manu ki mua, kotahi ki tētahi taha.
Ki te kite te tangata i te wharautanga o te kuaka, ko te mea whakaaroha, i runga i ngā kōrero a ngā kaumātua, e ahu ana ki Hawaiiki, ki te mātāpuna o te Māori, nā konei ka nui te aroha. Kāhore anō i kitea he kōhanga, he hēki, he pīpī kuaka.
Te Hopukanga i te kuaka
Ki te kōrero a ngā kaumātua, he rārata rawa atu te kuaka i mua, inā hoki, he mea hanga he kupenga ka māhititia ki te rākau, ka meingatia he rākau roa hei puritanga. Hei ngā tai kī, i waenganui pō, haoa ai. Kotahi tangata ki te mau i te kupenga, kotahi hei mau i te rama, me te ruru anō i te rama. Ki te tata atu ki te kāhui kuaka, ka whakapau ngā tāngata i ō rāua kaha ki te oma me te whakamura hoki i te ahi. Ka pōrehurehu ngā kanohi o te kuaka, kāore e mārō te rere, ka hoki mai anō ki te mārama o te ahi. I ētahi haonga, e mau ana te 100 manu, nuku atu rānei.
I tēnei wa, nui atu te mākā o te kuaka. Ki te rongo ki te pū, ko tōna rerenga tēnā, ahakoa ehara i te pū mō rātou. Ko te mahi pōkehe o te patu i te kuaka, ko te whai a te tangata kia pātata atu ia. Nō hea e tata atu, no reira te whakaaro o ngā kupu nei, "He kuaka mārangaranga."
Ko te wā pū mō te patu i te kuaka, hei ngā rā kaha te hau, nui te ua. Ki te kaha te hau me te ua, e kore e hapa te whiwhi o te tangata i ētahi kuaka tini.
Ko te kuaka pea te manu tino reka o ngā manu. Ki te hunga kai kuaka, ki te takoto mai he kuaka, he kūkupa rānei, kāore e whātorongia te kūkupa. Mā te kore kuaka, kātahi ka kainga te kūkupa. He tohu tēnei, reka ake te kuaka i te kūkupa ahakoa he manu tino reka te kūkupa, arā te kererū.