"Puritia nga taonga a ō tīpuna hei tikitiki mō tō māhunga."
Nā Bill Hōhepa nō Ngā Puhi
Nā Roland Stutz ngā whakaahua
I te ata ka maranga mai te rā i te rāwhiti, i te pō ka toene i te hauāuru. I ngā rā o mua, koropikopiko tonu mai ai ō tātou mātua-tīpuna ki mua i a tātou, ināianei, kua mene kē te nuinga o rātou ki te pō. Mehemea i rite rātou ki te rā e whiti nei i te rangi, huri te ao, huri te pō, e kore au e āwangawanga, nō te mea kei te kitea atu. Engari, ināianei, kua riro rātou, ā, kahore anō e āhei te hoki mai.
Ka mimiti te puna ki Taumārere;
Ka totō te puna ki Hokianga.
Ka mimiti te puna ki Hokianga;
Ka totō te puna ki Taumārere.
Ko ā rātou mahi rangatira ki te taha wairua, ki te taha tangata, kua ngaro haere i roto i te ao Pākehā. Ka huri te tau, ka huri te tau, ka tomo mai ki taku ngākau ētahi pātai . . .
Mehemea ki te ora mai anō ō tātou tīpuna, he pēhea rā ō rātou whakaaro mō ngā āhuatanga o te wā e noho atu nei tātou? . . .Kei hea te Reo? . . .Kei hea ngā moko? . . . Kei hea ngā whakairo? . . .Kei hea ngā rangaranga? . . . Kei hea ngā korowai? . . . Kei hea ngā tāniko? . . .
Mai ra anō i ahau e haere ana ki te kura tuatahi ka pīrangi ahau ki te ako ki te mahi tāniko. Ko te tāniko tuatahi i kite au e mau ana ki runga i te korowai o tētahi rangatira ō Ngā Puhi nei. Ko te mea tuarua i runga o tētahi kahu kiwi o tētahi wahine rongonui o Rotorua. Whakaae tonu taku ngākau ko tēnei mea ko te tāniko he tohu nō te rangatira. Ka mātakitaki haere ahau i ngā tukutuku o roto i ngā whare tapere, ka tomo mai ngā whakaaro i roto i ahau . . . e taea pea te whakauru atu ngā tauira o te tukutuku ki roto i te tāniko. Mā roto mai i tēnei āhuatanga, ka ngāwari tonu te pupuri i ngā tauira nei, mō āke tonu iho.
I ahau ka tīmata te māhita kura i roto i te rohe o Te Taitokerau ka koingo tonu taku ngākau kia mau i ahau te mātauranga mo te mahi tāniko. I te tau 1954 ka hiki atu ahau i Te Taitokerau ki te Tai Rāwhiti, ki reira māhita kura ai. Ehara! Tūpono tonu atu ahau ki ngā tohunga mō te mahi nei i reira.
I Ruatoria ka tūtaki au ki tētahi wahine ko Hindy Rangiuia tana ingoa. He tamariki noa iho taua wahine nei i taua wā, engari he tino tohunga mō te mahi tāniko. I tana kaha pai hoki ki te tohutohu i ngā āhuatanga katoa o te mahi nei, tūhono atu hoki ki taku hiahia pono kia mau i ahau te mātauranga nei, kīhai rawa i roa mau ana i ahau te mātauranga nei ngā tohutohu katoa mai i te tīmatatanga ki te tūtukitanga. I tēnei wā ka hinga atu au ki te mahi tāniko, i te ata, i te pō. Ka oti tēnā ka tīmata anō ki tētahi atu.
He nui tonu ngā tāngata i haere mai kia mahia he tātua tāniko mō rātou. He pai tonu i te tīmatatanga. Otirā, ka roa e haere ana kua hiahia ngā tāngata me hōmai ta roto tonu i te ata kia oti atu i ahau i te ahiahi. Ka roa ahau e mahi tātua ana ka pīrangi au ki te whakauru i ngā tauira ki roto i ngā poraka.
Ināianei, ka kitea ngā tauira tūturu o te tāniko i roto i ngā poraka, i roto hoki i ngā kākahu tino ātaahua o te wāhine. E mahia ana ēnei i te mīhini a te Pākehā. Kua taea anō te whakauru atu ngā tauira nei ki ngā tarapu-wati, ki ngā pāhi moni, ki ngā neketai, me ērā atu momo mea.
Me mihi ake au i konei ki a Ngāti Porou mō te homai i tēnei mātauranga ki ahau. Ahakoa ahau haere i te nuku o te whenua, ko taku manawa pā ki te mahi tāniko e kore rawa e mutu. Ki te pā mai te mokemoke ki ahau ko te tāniko te mea hei whakakore atu.
Kia tīmata au ki te mahi ka hoki ngā whakaaro ki ngā mātua-tīpuna e tātari mai rā i te huinga o te kahurangi. Ka tino whakamīharo ahau ki tō rātou kaha mōhio ki ngā āhua momo mea hei tangotango mō te ringa. Kāhore he mahi tino rangatira atu i te tāniko.
E te rangatahi
Kia kaha,
Puritia, kia ū
Kia mau,
Ngā taonga a ngāi-tāua;
Hei putiputi
E puawai tonu mai ana
I mua i a tāua
Mō āke tonu atu.