Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Te Wharekura Ministry of Education.

Mā te pouako navigation


Ngā taonga ātaahua me ngā maunga-a-ringa a te iwi Māori

Nā Cliff Whiting
Nā Pei Jones i whakamāori

He uri a Clifford Whiting nō te Whānau-a-Apanui. Ko Huriana Herewini tōna kōkā, nō tēnei o ngā hapū o Apanui nō Te Whānau-a-Kaiaio. Ko tēnei wahine he tohunga ki te raranga whāriki, raranga kete hoki.

Ko te matua o Clifford ko Frank Whiting, he Pākehā. Ko tēnei tangata he tangata hūmārire, he tangata mātau ki ngā tikanga Māori mō te rūmaki kai, mō te hī ika. Kāore tēnei Pākehā e rūmaki kai, e hī ika rānei, kia hāngai rawa ki te maramataka Māori.

Nō reira, kua matatau kē a Cliff ki ēnei āhuatanga a te Māori i mua i tōna wehenga mai i tōna kāinga tipu i Te Kaha.

I kuraina a Cliff ki te kura tuatahi, ki te kura tuarua o Te Kaha. I muri mai ka haere ia ki te Kāreti mō ngā Māhita i Pōneke, whakaoti atu ki Dunedin.

Ko tāna mahi tuatahi i Nelson, he kaiako mō ngā maunga-a-ringa. o tērā rohe. I muri mai ka neke atu ki Wanganui, ā, kei te Kāreti mō ngā Māhita i Pāmutana e mahi ana ināianei.

Ko Heather Leckie tōna hoa rangatira, tōna hoa atawhai. Tokotoru ā rāua tamariki, he tāne katoa.

E whai ake nei ngā whakaaro, nga koroingotanga o Cliff, mō āna mahi maunga-a-ringa Māori.

I ēnei rā nei, e whakamātau ana ahau ki te āta mātakitaki iho ki ngā Taonga Ātaahua me ngā Maunga-a-ringa a te Iwi Māori. Ki a au nei he mea kua horahia mai ki te marae. Kei runga hoki i te marae, ngā iwi e hui ana ki te whakawhitiwhiti whakaaro mā roto i ngā whaikōrero, i ngā haereere noa, i ngā mahi haka, i ngā rangi waiata me ngā mahi ātaahua. Kei reira rā, kei runga i te marae, te wāhi e whakaputaina ai te tūturu ritenga o ngā taonga ātaahua a te Māori. Kua oti kē te tuitui me te whakawhanaunga, anō rā, ko ia ritenga e whai ana kia aropiri atu tētehi ki tētehi, na Cliff Whiting nga whakaahuakia whiwhi ai ki ngā tino ritenga whānui.

He whakaahua māori o ngā mea i roto i te kōrero.

Ko ēnei ritenga ātaahua o te iwi Māori nō te wā i a Ngata. Nāna i hāpai, ā, i whakatinana i runga anō i ngā kaupapa o mua mai rānō. Tērā hoki ngā āhuatanga e koingotia ana i te wā i a Ngata, ā, ko tāna i whakarite mai ai, ko ngā taonga ātaahua a te iwi Māori kei roto i ō tātou wharepuni. I ēnei rā nei, kua hou ngā kōingotanga ngākau, ā, kua hou hoki ngā āhuatanga kei o tātou aroaro. Me pēwhea tā tātou whakatutuki i tēnei kōingotanga ngākau?

I roto i āku nei taonga mahi-a-ringa. kei te rapu ahau i ngā ritenga hanga hou, i tētehi ake whakaputanga hou, i ētehi taputapu hou, i ētehi whakamāramatanga hou me ētehi āhuatanga hou mō ngā pakiwaitara me ngā tohu whakarite. Ki ahau nei kei roto i ngā taonga a te 

He whakairo.

Māori ngā ritenga tūturu o te tamatāne me te tamawahine: e noho tauriterite ana rāua, ā, e ora tahi ana hoki. Ko te whakaaritenga o ēnei kaupapa e rua, te na Terence Taylor nga whakaahuatino pūmautanga mō ā tātou taonga ātaahua. He maha ngā huarahi hei whakamārama, hei whakatinana i tēnei ritenga. Mā te iwi nui tonu me te hunga tamariki e waihanga ngā ritenga hou e taea ana e rātou te āta whakatau iho. Me tino whakapakari tātou ki te urutomo ki ēnei mahi, kia whai wāhi ai rātou i roto i ngā taonga me ngā maunga-ā-ringa a te iwi Māori; i te whakairo, i te peita, i te whatu. Mā roto mai i ēnei e puta mai ai ētehi whakamāramatanga hou.

Kua whakamātauria e au te mawehe mai i ngā ritenga tuku iho o mua, kāti, kāore i taea i te kaha rawa, arā, i te mārohirohi rawa o aua ritenga. Kei ēnei te wairua ora o ōku nei taonga. Nō reira rā, ahakoa ahau kei te rapu i tētehi huarahi hou mō āku nei taonga kei te whakahihiko tonu ahau i te tikanga Māori, arā, mā te iwi anō e urutomo mai kia whakariterite tahi, kia mahi tahi hoki. Ko te tūmanako he whakaohooho ake anō i te hiahia kia āta whiriwhiria, ā, kia āta rapua hoki ngā taputapu he mea tuku iho nō mua mai, kei roto i te ngahere. Whakamātauria ngā waihanga mai a ngā mātua-tipuna, ngā tarutaru, ngā rākau tū, ngā oneone hoki o te whenua. Tērā pea tātou ka āta tiaki pai i a Papatuanuku.

Ko ngā taonga a te iwi Māori kei ngā taputapu hou, ā, kei ngā whakahaerehanga hou hoki, engari me āta pupuri tonu kia whakaataata ake i roto i aua āhuatanga, ngā ritenga o te Māoritanga.

Me tatū pai ki roto i te hinengaro kia taea ai i te tangata te manaaki i taua wā tonu, ki te kī, 'he tūturu Māori tēnei.'

Tō toki, e hika, ko Hui-te-rangiora;
Tō toki, e hika, ko Atua-haemata;
Tō toki, e hika, ko te Rakuraku-a-Tawhaki!
Tēnei hoki te Manawa-ka-ue,
Tēnei hoki te Manawa-ka-pore,
Ko taku manawa rā ka hoake mohou,
Te Manawanui-o-rangi,
Ko Hou-tina, ko Hou-maota
Ko te Ahutu koe, ko Horo-te-pō e,
Ko Marua-nuku, ko Marua-rangi,
Ko Hau-whakaturia, ko whakahotu-nuku,
Ko Whakahotu-rangi, ko Tū anō rā,
Ko Te Ao-mārama, auē!
Ko Tatai-arorangi, ko Te Huapae rā,
Ko te Rangi-hopukia, ko Hinehuhuritai,
Me ko Manutangirua, ko Hingangaroa.
Ka tū tōna whare Te Rā-wheoro, e;
Ka tipu te whaihanga, e hika, ki Uawa.
Ka riro te whakautu, te Ngaio-tū-ki-Rarotonga;
Ka riro te manaia, ka riro te tauwaru;
Ka taka i raro nā, i a Apanui, e;
Ka puta ki Tūranga, ka hangai atu koe;
Ki te ao o te tonga, i patua ai koe:
Kia whakarongo mai e tō tipuna pāpā
E Te Matorohanga, nā i!

Ki runga ^



Site map


Footer: