Tuna – te kaitiaki
Nā Kingi Ihaka
Nā Caroline Campbell te pikitia
Ko tētahi o ngā kaitiaki o te iwi e noho ana i Te Kao, he tuna. E noho ana a ia ki roto i te awa o reira, otirā te Awa Poka, ko tērā hoki te ingoa o te awa e rere ana, mai Te Onerahi ki uta, tae noa ki Tangoake ki te tai.
Ko te ingoa o tēnei tuna, kaitiaki, ko Taniwha. Kīhai i tino mārama ngā kōrero mō tēnei tupuna o Te Aupōuri me te tikanga i whakaingoatia a ia ko Taniwha. Engari, i roto i ngā kōrero a ētahi, te take i huangia ai te tuna nei ko Taniwha, nā te mā o tōna tuarā me tētahi o ōna kanohi.
Ko te āhua o tēnei tuna ōrite ana ki ētahi atu tuna e kitea ana mai i ngā awa katoa o te motu. Engari ko tōna rerekētanga, ko te tuarā me te kanohi. Kīhai i mangu, pēnei ngā tuna Māori e kitea ana i wāhi kē.
Tuarua he tuna tino nui. Rahi atu tōna roa. He ingoa tūturu anō tōna. Me whakahua e ngā kaumātua, engari kua ngaro tērā ingoa ināianei.
I ngā rā horoi o ērā wā, he rā nui tērā mō ngā wāhine me ō rātou tamariki mokopuna hoki. Hāunga anō mō te horoi i ngā kākahu engari hei wā kōrero mō ngā wāhine, tēnā anō me te ngau tuarā i a rātou kīhai i reira. Me te tūtaki anō tētahi ki tētahi.
I te atatū, kua haere ngā wāhine ki te taha o te Awa Poka ki reira rātou whakatikatika ai ngā kākahu mō te horoi.
Nā te mahana o te wai kua hou atu ngā wāhine ki roto. Noho ai i runga i ētahi kōhatu, whakatakoto ai i ngā kākahu paru, kua āta mirimiringia ki te hopi i mua atu i te mekemekenga. Kia pēnei hoki kua tino hukahuka te wai.
Ko tēnei momo hopi he hopi o ērā wā, ā, ko te ingoa ko 'taniwha' anō. Kīhai i kakara pēnei i ngā hopi o nāianei. Engari he hopi pai mō te whakamā kākahu paru. Ko ngā hukahuka e teretere haere ana i runga i te awa, ngā mea hei whakaoho ake i a Taniwha mai tōna moenga i tētahi puta i roto i te wai hōhonu.
Ahakoa te tini o ngā tāngata kua kaukau i roto i te Awa Poka, i taku mōhio horekau anō te tangata kotahi i toromi. Te take pea, nā te aroha o Taniwha ki ana mōkai, ngā tamariki o Te Aupōuri.
I te wā e horoi ana ngā wāhine i ngā kākahu, e tākaro ana ngā tamariki, ā, e kaukau ana hoki i roto i te awa, nā te mātatoru o ngā huka i runga i te wai, kīhai rātou e kite ana i a Taniwha e kaukau ana i ō rātou taha. Pēnā tētahi o ngā tamariki ka raruraru pēnei i te toromi nei, kua āta haere atu a Taniwha kua ārahi atu i tērā ki te parenga o te awa. He pōhēhē ana ngā tamariki ko tētahi anō o rātou te tangata i whakaneke i tērā kua tata toromi. E kore hoki rātou e tino kite mārama i roto i te wai, nā tō rātou tini, nā te koropupū, hukahuka o te wai i a rātou. Engari ki raro i ēnei hukahuka a Taniwha e tiaki ana i a rātou. Ka nui te tini o ngā tamariki kua mauria e Taniwha i runga i tōna tuarā ki ngā parenga o te awa.
E kore ngā tāngata o Te Kao e kai tuna mai te Awa Poka. Nā tō rātou aroha atu ki a Taniwha, ko ia hoki te tino kaitiaki o te iwi, ā, e kore rātou e pai ki te kai i ana uri.
Ahakoa e kore ngā wāhine o Te Kao ināianei e horoi kākahu ana mā ringa i te awa, ētahi o rātou e haere tonu ana, pēnā he rā mahana, me te hopi taniwha ki te awa whakahukahuka ai. Ā, kia teretere haere te hukahuka, kua kite rātou i tētahi momo tuna, kotahi anō ōna kanohi he mā, me te tuarā hoki he mā katoa, e kau ake ana i te awa, e rapu ana i ngā tamariki hei hoa tākaro mōna.