Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Te Wharekura Ministry of Education.

Mā te pouako navigation


Ohopu

Nā Matahi Whakataka Brightwell
Nā Kerry Gemmill ngā pikitia

Nō te tau 1985, tokorima ngā tāngata i tere mai i runga i te waka o Hawaikinui mai i Rarotonga ki Wharekahika, ko Matahi Brightwell tētahi o rātau. E rua tekau ngā rā he ika tā rātau tino kai. I tētahi o ngā hīnga ika ka mau a Ohopu, a, ka tarapeke ake te mangō, ka horomia atu a Ohopu. Takirua ēnei ika, takawhitiwhiti ana ki roto i te waka.

Ko ngā kaiwhakatū

Kaipānui
Ko Kahutia Te Rangi - te ika pōhatu nui, Tokanui
Ko Kōpū - he whetū
Ko Mangō Tuatini - he mangō kikorangi, noho takitahi
Ko Maroro - he ika rere
Ko Moko - te rangatira o ngā mangō
Ko Oa - te rangatira o ngā aihe
Ko Ohopu - he karere
Ko Tangaroa - te Atua o te moana
Ko Te Marama
Ko Te Matau o Māui - he whetū
Ko Tinirau - tohorā, tama mātāmua a Tangaroa
Ko Toroa - he manu moana

Whiti kōrero tuatahi

Ko Ohopu te karere kei te kohi kōrero mā Tangaroa. 

KAIPĀNUI: Nō te wā e puta ana te huka me ngā hau mātao, i kau haere a Ohopu i tua o ngā tokai Takarangi e ahu atu ana ki Whangarā. I reira a Kahutia te Rangi e moe ana. Ko Kahutia te Rangi te tohorā nāna nei a Paikea i mau mai, ā, ū pai ana mai ki Aotearoa, ā, kua huri pōhatu kē ināianei. Ka rongo a Ohopu i te marama e waiata ana ki a Matau a Māui. Ka whai kupu a Ohopu te karere ki a Kahutia te Rangi.

OHOPU: Whanaunga! Whanaunga! Kaumātua!

KAHUTIA TE RANGI: A-A-A-E.

OHOPU: He aha ngā kōrero?

KAHUTIA TE RANGI: Ngā kōrero! Nga kōrero! I te moe kē au. I te takoto ahau i te tahaki o te wai mō te rua tekau mā rima ahunga, ā, me koe te tamāhine o te whānau o Ohopu, ui kē ana mai ki au mō ngā kōrero? Mea atu ki a Tangaroa kua rongo kōrero au. Ki te tiaho mai Te Matau a Māui ko ia anake, ka pērā anō te puta mai o te Hawaikinui waka, ā, ko ia anake. Mea atu ki ngā tamariki a Tangaroa kia tūpato, tiakina, aratakina, kia ngāwari ai te huarahi o tēnei waka.

OHOPU: E te Tokanui, e Te Ika, ehara nei i te whare o Tangaroa, nā aku tīpuna i kawe atu te kōrero ki a koe kia aroha ki a Paikea. Māku anō hoki e kawe tō kōrero.

KAHUTIA TE RANGI: Taihoa! Noho ake mō tētahi wā. Te tamāhine, ko wai to ingoa? He uri koe nā ngā Ohopu. Ko wai tō ingoa moana?

Shark painting

OHOPU: Ko taku ingoa moana ko Maimiti.

KAHUTIA TE RANGI: Maimiti, āe, he ingoa nō te tamāhine a te kuini o Tahiti. Kōrero mai ki au, Maimiti. He aha kē he kōrero māu ki a Tangaroa.

OHOPU: Ki tō kōrero. Ka haria e au tō kōrero mō te waka nei a Hawaikinui e tere ana mai i Tahitinui, Moorea, Rangiatea, Rarotonga, ā, ki Aotearoa. He aha koa te koha a Tangaroa? He ngāwari te moana ki te whakawhiti, he kore he ika hei hopu mā ngā kaihoe o Hawaikinui waka, he karekare moana kē rānei?

KAHUTIA TE RANGI: Ka pai tēnā, ka tāpaea mai a Tānemāhuta e toru o ana tamariki hei hanga i a Hawaikinui waka. Whakatā e taku tamāhine, he tawhiti te kauhoe kei mua i a koe.

KAIPĀNUI: Nā ka tō haere te rā, ka ea haere mai ko Te Mārama, ka tīmata te whetu a Kōpū ki te waiata.

KŌPŪ: Tērā he waka te karanga ki au hei arataki i a ia i te arā moana. I roto o te mano tau kua pahemo, he maha aku haerenga. Nā ngā whetū i waitohu te huarahi. Ināianei ko tēnei. Ka uira mai au i roto o ngā kapua, ka kanapa, ka koiri, ka peke, kia kitea ake e te waka.

TE MATAU A MĀUI: Me whakakotahi tātou, me kore e tūpono ngā mea ātaahua te puta. Mauria atu tā mātou pānui ki a Tangaroa.

TE MĀRAMAKŌPŪTE MATAU A MĀUI: Kei te whakaae mātou ki te āwhina i ngā tamariki a Papatūānuku, kia mārama tā rātou haere i roto i tō mātou māramatanga. Kia hohoro Ohopu, kawea ā mātou pānui ki tō tīpuna tāne. Kia tere Ohopu paku, kau atu.

Whiti kōrero tuarua

Ka whakakao a Tangaroa i ana tamariki.

KAIPĀNUI: Nō te hakiritanga o te kīngi o te marae kikorangi i ngā kōrero, ka karangatia e ia he hui mā tōna whānau i roto i tōna tauranga tapu, ka whanake rātou. Ka kōrerotia atu e Ohopu nga kōrero nā Kahutia te Rangi mō te hiahia o ngā whānau whetu ki te āwhina i te haere a Hawaikinui waka, ka takarika hoki ko Tangaroa.

TANGAROA: E taku tama, e Tinirau, i mua i haere ngātahi tāua ki Aotearoa me ō tāua waka, kia mahara tāua ki te whakahōnore i ngā manaakitanga o te wā.

KAIPĀNUI: Ko Moko i kōrero.

MOKO: E kī ana au te māngai o ngā mangō, kāore ko rātou. He rapa utu kē tā mātou mō te mahi a te tangata e patupatu nei i ngā ika i roto i ō rātou tauranga. Ka whai haere mātou i tēnei waka i a Hawaikinui, ka wehi te hunga o te waka i a mātou. (Ka titiro kohura ake a Moko ki a Ohopu). Kāore mātou e āwhina. Ka kite tonu mai rātou i runga i te waka Hawaikinui i ngā piha pango, tērā rātou e mātau he aha te wehi i te ao, i te pō.

KAIPĀNUI: Kātahi a Oa, te rangatira mō te whānau o ngā aihe ka kōrero.

OA: Ko tō mātou whānau o ngā aihe e kore mātou e whakataetae ki a koe e Moko, kei te tika tō rapa utu. Mehemea a Tānemāhuta tō tātou pāpā e tuku ana mai i ana tamariki hei hanga i a Hawaikinui waka, hei reira mātou te āwhina atu ai. Kei reira mātou anō te ūkui ai i o mātou puku ki runga i te waka, ka kī, tēnā koutou e ō mātou taina.

MOKO: (Ka katakata.) E Oa ka urutomo mai koe i waenganui i au, ā, me te waka, ākuanei ko koe ka noho hei kīnaki kai mā mātou.

MANGŌ TUATINI: AAAA, Ka tautoko au i taku rangatira. I mua, he hanga pai noa iho ki au te kōwhiri te kai e pai ana. Ināianei kei tawhiti te kai, kua kore, kua pau katoa, kāti rā e Moko, ka piri pono ahau ki a koe.

MARORO: Kāore mātou e tautoko ana i a aihe, i te kekeno rānei, ōotemea ko tō mātou ao kua anuhea noa iho, ko koe e Ohopu hei kai mā rātou.

OHOPU: Kei te pai, mā ngā Ohopu e āwhina te taha kai e hiahiatia ana e rātou mō tā rātou haere.

KAIPĀNUI: Whakatakariri ana te tarapeketanga atu o Moko ki a Ohopu.

MOKO: Kei te kōrero koe. Ka kōhuatia e rātou tō upoko, ka ngotea o whatu ki waho, me kore e whakaaro pēnā i a koe, ika paku, ki te tūpono au te kite i a koe i te taha o tēnei waka, ka pau koe i a au te kai.

OHOPU: Kei te wareware koe e Moko, te iwi Māori e pāngia ana e te hēmanawa ka hoe atu ki waho i te tuawhenua ka tahuri, ka mate. O rātou tinana hei koha mō ō mātou tinana i hoatu e mātou ki a rātou. Kei te mārama, Moko?

MOKO: E mahara ake ana au i te wā e apiapi ana ō tātou wai, te kotahi o te āhua noho o ā tātou whānau, te kore te tītakataka, te aha. Kua mutu, kua tatū ōku whakaaro mō taku whānau mangō.

KAIPĀNUI: Kātahi ka korero a Tinirau te tama a Tangaroa.

TINIRAU: E aku whanaunga, tēnā koutou. E māuiui ana tātou katoa i tēnei wero hou, kore rawa i pērā i mua. Me kī, e whitu whakatipuranga tangata ki muri. E wīharahara ana au i tā rātou waiata mai anō i te awateatanga mai o Papatūānuku.

TOROA: Otirā e ngā whanaunga, he poto noa iho taku waiata, arā, pērā anō te poto me tō tātou oranga i ēnei rā.
Ka rere atu taku huarahi,
I runga o ngā ngaru,
Me kore noa he hau,
Hei tauranga mōku
Kia whanga atu ai au me kore,
He tohorā e whanake ki ahau.

KAIPĀNUI: Kātahi ka huri ake anō a Tinirau ki te whakaminenga.

TINIRAU: Ko tātou te whānau o ngā kekeno, me haere ngātahi me rātou, kia āhua matara mai i te awatea, kia piri atu ki a rātou i ngā pō, koia nei tāku rongo. Ko te Hawaikinui nei he pānui ā waka, he mea tārei i roto i te ao o Tāne, hei honohono i ngā kīngitanga i taotū mai runga, me raro.

KAIPĀNUI: Rātou katoa i whakaaro nui ki a Tinirau. Ka kōrerotia e ia, i te wā i ngā uri a Māui i noho i roto i te rangimārie me ōna tuākana, ngā rākau, ngā manu, me ngā ika.

TINIRAU: Pērā anō me Kahutia te Rangi i Whangarā. Kāore noa iho i roa rawa atu ko te kōrero o te tohorā. He mea tino uaua ki a tātou te mōhio mōna, i ngaro tōna korowai mahana, ā, ka whakakākahutia ana ia e Tāne. He taonga tapu ki te iwi Māori e noho ana i tōna taha, e aroha ana ki a ia pērā me tātou.

KAIPĀNUI: Ka kōrero a Tinirau mō te rongo kōrero; ko Kahutia te Rangi kei te tangi whakahuahua muri iho, pai ana tana moe mai anō i te rā o Paikea.

TINIRAU: I takoto ake au i runga i te moana whakarongorongo ake ai, hei taku putanga atu, inā te kōrero a taku taina " Tinirau, Tinirau, whakahuatia taku ingoa tapu me kore tāua e kau ngātahi, whakahuatia taku ingoa tapu." Ā, ka kite ahau i ōna taotū, ā, ka mea ahau, mehemea e āhei ana me kau atu tāua i tua atu o te tekau pukunga mai o te ngaru, ka totohu koe, nōtemea, ko ō ngutu me ētahi wāhanga o tō kauwae kua kore. Ka mate koe, tae atu hoki ki te mana o ngā tamariki e aroha nei ki a koe. Ko āu kaupapa nei hoki tō rātou oranga, ko koe rā tō mātou maungaringa atu ki tō rātou reo, ki to rātou ao. Ohopu paku, i kōrero koe ki a ia, kei te mahu haere tōna taotū?

OHOPU: Mai anō i taku kitenga whakamutunga i tō taina, hūmarie ana tōna āhua, otirā he tohu ora tērā.

TINIRAU: E mōhio ana ngā whanaunga ki ēnei tohu; he ātaahua. Nō muri iho i te ahi pakū i kai ake ki taku taina, kāore au i kōrero, i whakaaro rānei. Nō nāianei he waka kei te haeremai, tērā pea ināianei e whiwhi tātou i te rangimārie

KAIPĀNUI: Mai i taua wā ki tēnei, kei Whangarā tonu a Kahutia te Rangi e moe ana, kei te tāpaea tonutia e Tānemāhuta ana tamariki hei hanga waka, kei te uira tonu ngā whetū hei arataki i te arā moana, kei te āwhina tonu ngā Ohopu me nga aihe i te waka, ā, kei te whakawehi tonu ngā mangō.

Ki runga ^



Site map


Footer: