He rourou māu, he rourou māku, ka ora te manuhiri
Me tīmata ngā kōrero o tēnei upoko o ā tātou whakataki i ngā mahi a Te Rangatahi o Te Rau Tau Tawhito ki te whaikōrero a Te Tātana, te upoko o Te Aute Kāreti, ā, Te Perehitene hoki o Te Rangatahi i te Hui a taua rōpū i tū ki Waipawa, wāhi o Heretaunga, i te 16 o Aperira 1910.
Kei te hoki ōku whakaaro ki tā tātou hui i tū ki Pōneke i te tau 1908 - tērā hui nui whakaharahara i te Hōro Nui o Pōneke. Kāore pea he hui i nui atu i tērā. I reira te Kāwana, ngā Māngai o Te Kāwanatanga, ngā upoko o ō tātou Hāhi, ō tātou Tiati o ngā kōti whakawā hara, ngā tāngata whakahaere i ō tātou kura, ngā rangatira tokomaha o te iwi Māori, ā, i reira hoki tātou o Te Rōpū o Te Rangatahi. Tae ana mai te ihiihi ki te tangata o tērā tū hui, ā, me te aha hoki ko ngā whakaaro i takoto ko ngā mahi i oti kāore e taea e tātou te wānanga.
Tino hōhonu ngā koha o taua hui, ā, i pā ki te katoa o te iwi Māori. Ka nui te pōuri o tōku ngākau kāore anō i tuhia ngā kōrero o tērā hui whakamīharo hei kōrero mā ngā whakatupuranga, otirā he tāngata taumaha i te mahi tātou katoa, ā, tēnā pea te wā te oti ai ōna kōrero te whakarāpopoto.
Me huri āku kōrero ināianei ki tā tātou hui i tū ki Rotorua i tērā tau. Kātahi anō ka puta te ripoata o taua hui, ā, kua āta tirohia e au ōna kōrero. He hā motuhake tō taua hui, mōtemea nō reira ka iriiri houtia tō tātou rōpū, ā, ka whānau mai ko te ingoa hou ko 'Te Rōpū Rangatahi', ā, ka ngaro ake tērā ingoa nā, ko 'Te Kotahitanga o Ngā Tamariki i Kuraina ki Te Aute Kāreti'. He mea tino nui te ingoa hou, he karanga hoki kia eketia te waka e te iwi nui, otirā i tae anō mai te hinapōuri ki ētahi o tātou mō te ngaromanga o te ingoa tawhito.
I tae hoki au ki te hui a te rōpū o Te Taitokerau i tū ki Ākarana i tērā Tīhema. I reira au e whakarongo ana ki ngā kōrero; ka mutu pea te hōhonu o te whakaaro. Tērā e tipu mai i ērā o tātou ētahi tikanga hei painga mō te iwi. Nā Geelong Paul i kuraina ki Te Aute ētahi kōrero hōhonu mō 'Ngā Mahi kei te Tipu i waenganui i te Iwi Māori.' Ko tōku hiahia me āta pānui ngā kōrero a Geelong Paul hei kōrero mā te hunga kei te whakatanguru he iwi māngere te Māori.
Ka tekau mā toru tau e tū ana tō tātou rōpū, ā, kua hōrapa ōna hua ki ngā tōpito o te Motu. Ko ngā mea o tātou kua haerea ngā rohe o Heretaunga, uru atu ki roto o Waiapu, kua kite i ngā mahi ahuwhenua kua tīmatataia, ā, kei te tipu hei taonga mā ngā iwi. Kua kite tātou i ngā marae kua oti te whakapai; kua tūtū he whare hou tae noa atu ki ōna whare pakupaku.
Kua tūtū ngā Kaunihera Māori ki ō tātou rohe, ā, kei te piki mai ā rātou mahi tāria te roanga o te wā. He aha ngā hua o ēnei mea katoa? Ki a au, ko ngā tohu ēnei e whakaatu ana kei te tipu ngā whakaaro i roto i ngā iwi mō ngā mahi hei whakapai i te noho a te iwi nui tonu. Kei te kaha te Kāwanatanga ki te āwhina, he mea tino pai rawa rā tēnei. Kei te kaha hoki ngā tāngata takitahi pēnei me ngā Wīremu ki te āwhina i ētahi o te iwi Māori. Ki a au, ki te koroukore, ki te ngoikore hoki ngā whakaaro o te iwi Māori ki te mahi, ki te whakapai hoki i tāna noho, e kore e taea e Te Kāwanatanga e ngā tāngata takitahi, e ngā rōpū pēnei rānei me tātou, te āki te Māori; tēnā koa, ka nui te tahuri mai o te iwi ki ngā tohutohu, ki ngā āwhina. Kei te piki haere tonu atu ngā mahi ahuwhenua, ngā mahi whakapai marae, ngā mahi whai i te mātauranga o te Pākehā, ki waenganui o te iwi Māori, ā, ki a au ko ngā hua tēnei o ngā mahi a tō tātou rōpū.
He wā anō ka tae mai te whakaaro ki a tātou kāore i te hou ā tātou kōrero ki te ngākau Māori. He pēnei te āhua nā kei te whakapau tātou i ō tātou kaha ki te whakatō i te purapura o te whakaaro, a, he wā roa noa atu, kātahi anō ka puta te puāwai, ā, e hia nei te roa kātahi anō ko ngā hua. Kaua e pōnānā me maumahara tātou ki ngā kōrero a tētahi tohunga, 'Ka whakatō a Paora, ka ringiringi a Āporo ki te wai, engari mā Te Atua anake ka hua.' Waihoki, ko ā tātou mahi mā Te Atua e manaaki, ka puta ōna hua. He tokomaha te hunga kei te māra e mahi ana, me kore e puta ētahi hua papai ki waenganui ki te iwi Māori; ko ngā mahi a ngā mīhana, ko ngā mahi a ngā rōpū wāhine, ā, ko ngā mahi a ngā kura māhita kei ō rātou kura Māori.
Me huri ake āku kōrero i konei ki ngā mahi a tō tātou rōpū ki te whakatiputipu i te whakapono ki waenganui i te iwi Māori. Kua kite iho au i ngā kōrero a Hēmi Mātenga i te hui i tū ki Rotorua i mea ai ia kia kaha tātou ki te manaaki i ngā mahi a te Hāhi ki waenganui i te iwi Māori. Ki a au, me āta uru te wairua o te whakapono ki roto i te ngākau o te tangata Māori, Pākehā rānei, kātahi anō ka tipu te Hāhi. Koia nei te mahi uaua heoi anō kia kaha.
Hei kupu whakamutunga māku. Me puta he mihi māku ki te hunga nāna au i manaaki i Pōneke i tērā tau i tōku hokinga mai i Ingarangi, ā, ki te iwi Māori nui tonu aku mihi nui noa atu mō tō tātou, whakaaro ki a au. E 32 tau au ki Te Aute Kāreti, ā, mehemea i whānau hou au, ka hoki anō au koia rā he mahi māku. Kāore he mea i nui atu i te kaingākau o te tangata ki tāna mahi, ā, e ki pono ana au, tino kaingākau atu au ki Te Aute, ki te iwi Māori. Ko tāku inoi nui i roto o ngā tau torutoru e toe mai ki a au kia kite au i ngā hua nui, nui noa atu, o Te Rōpū o Te Rangatahi. Tēnā koutou katoa."