Te tangihanga

Nā Rora Paki
Nā Manu Smith ngā pikitia

E kiia ana ā taihoa ka kore te tangihanga. Engari ināianei, kei te mau tonu taua āhuatanga ki roto i te ture noho a te Māori. Hāunga, ki nga mea kāore e taunga ana ki tēnei āhua, he mea tino whakawehi. Anā, pēnei tonu ki a au nei, i tōku pānga tuatahitanga ki te tangi.

Ka tae mai te rongo ki tō mātou whaea kua mate tō mātou tupuna. Aue ana tō mātou whaea. Ko pēnei ia i tētehi tangata pōrangi nei. Kua hurihuri noa iho, kua whiuwhiu i ngā ringa. Kua rere mai ki te awhi kino i a mātou. Kua kaha tonu te aue. Te mutunga iho, kātahi ka hāmama te waha ki te tangi, tangi kino, tangi hotuhotu. Tino kino tō mātou ohoreretanga. Ka ao ake te rangi, ka whakatū tō mātou whaea ki te haere ki te tangihanga mō tō mātou tipuna. Ka tono mai kia haere māua.

Kātahi au ka haere ki te horoi, ā, ki te kuhu kākahu. Kua tahuri taku whaea ki te heru i taku māhunga me te whakamau rīpene. Kātahi ia ka tango iho i aku pūtu papai mai i te kāpata. Kua noho au ki te whakamau. Aue! Kua kore e rite. Kua kī mai taku whaea, "E piki ki runga i te pouaka nei." Ka piki au. Kātahi ka riro māna e whakamau aku pūtu. "Kia kaha ki te pana i tō waewae ki roto, e kō!" Kua tahuri au ki te pana. Kore e taea. "A-ha- ha! E kō! A koe hoki! Kua nunui atu ō waewae i tō pane!"

Ka kihakiha taku manawa i te mahi nui kia uru taku waewae. Kore rawa i uru. Kua mihi aku whakaaro ki aku pūtu. Te tino pai hoki. Te kaha o te pīata. Kāhore hoki e kuhungia ana nō te mea hunangia ana e taku whaea mō ngā haere anahe. Kua moroiti ināianei. "Anā! Kua haere kore pūtu koe, e kō!"

Kāore aku whakautu mō tēnā. Kei te whakaaro kē ahau ki te haere ki te tangi. Pēwhea rā tēnā mea? Mutu kau ana tā māua whakapai i a māua kua mutu kē i taku matua te whakamau i te hōiho ki roto i te kiki. Kua piki māua ko taku whaea ki runga i te kiki, kātahi māua ka haere.

Ka tae māua ki te tāone o Harakamu he tāone moroiti noa iho. Ka tū māua i te toa, ā, ka tuku taku whaea ka hōmai māku hei tiaki i ngā reina o te hōiho. Ka ngaro atu ia ki roto i te toa. Kāhore i roa, kua puta mai anō ia ki waho, ka piki mai ki runga i te kiki, arā, kua haere anō māua.

Ka matara atu māua i te tāone, ka tū ano māua. Kua tango ake taku whaea i te tōpai o roto i tana kete. Te whakaatunga mai, he pea pūtu mōku. Ka noho taku whaea ki te whakamau i aku tōkena me aua pūtu hou. Kua hari taku ngākau me te koa, ka whiwhi au i nga pūtu hou.

Ka tae mai māua ki te kēti o te pā, kua tuku māua ki raro o tō māua kiki. Tahuri tonu atu taku whaea ki te unuhi i te hoiho, ka herengia ki te pou o te taiepa. Kātahi ka whatiwhati i ngā rau o tētehi rākau he whiro e tipu ana i te taha o te rori, ka hanga he tauā mō tana māhunga. Kāore i pai ki a au tana tauā. E ngaro ana hoki tana kanohi, ā, e titiro mai ana hoki ko ngā karu anake i roto i ngā rau. Kua pēnei i tētehi kau tuki. Kua wehi au.

Te maha o ngā tāngata o te pā! Kua titiro atu ahau. Tino tokomaha te tangata. Kua tū hoki rātou ki te mātakitaki i a māua. Kua haere ētehi ki te wharekai, ki reira tū ai. Ka tīmata tō māua haere atu ki te pā. He tēneti e tū ana ki waho o te wharemoe. Ko ētehi wāhine e tū ana i mua o te tēneti, he hōro kei runga i ngā pakihiwi, he tauā kei runga i ngā māhunga.

Ka āta haere atu māua ki te tēneti. Kua karanga taku whaea, kua karanga hoki mai ngā wāhine o te tēneti. Kua wehi katoa ahau. Kua hāmama katoa ahau. Tino turituri mātou. Kua hopu au i ngā kākahu o taku whaea, kua kino rawa atu taku wehi. Kua huna au ki roto i te panekoti o taku whaea. Kua papaki mai taku whaea i ahau. Pupuri tonu au i ana kākahu. Pērā tonu te haere atu ki te tēneti.

Ka hāmama taku whaea, ka hāmama hoki ngā ruruhi o te tēneti. Ka hāmama hoki au. Kua tangi kōrero taku whaea, kua tangi kōrero ngā rūruhi o te tēneti. Kua rere haere ahau ki mua o taku whaea kia kore pea ia e haere tonu ki te tēneti. Kua tangi kōrero hoki ahau. "E Mā, ka hoki tāua ki te kāinga! E Mā, ka hoki tāua ki a Pāpā mā!"

Ka nuku ia, kua nuku ahau.na Ka tū ia, kua tū ahau. Ka tae atu māua ki mua tonu o te tēneti, kua tū. Ka roa taku whaea e tū ana, kua unuhia ana pūtu. Kua tohu mai ki ahau kia unuhia tahitia ōku. Kāore au i pai kia unuhia aku pūtu hou. Kua mea taku whaea ki te unu. Whakamārō au i aku waewae, ā, kua ngāngā taku waha. Kua papaki mai taku whaea i aku waewae, ā, kua ngāngā taku waha. Kua karanga mai tētehi o ngā rūruhi o te tēneti, "Waiho noa iho, e Mā. E pai noa atu ana!"

Kāore i taea e taku whaea aku pūtu te unu. Kātahi ia ka tūturi atu ki tētehi o ngā rūruhi ki te hongi, ki te tangi. Kua okioki atu ahau ki tana tuarā me te huna i taku kanohi. Ka mutu te tangi a taku whaea ki tērā o ngā ruruhi, kua neke ia ki tētehi. Ka taunga haere au ki te mahi rerekē nei, ā, ka tīmata taku whakapī atu ki ngā tāngata o roto i te tēneti.

Hena rūruhi te nuinga, engari he tāne tētehi, he tamariki ētehi. He kāwhena i waenganui o te tēneti, arā, he tūpāpaku e moe ana i roto. Kua ohorere ahau i taku kitenga atu. Ko tō mātou tupuna te tūpāpaku. Kua wehi katoa ahau. Kua hunangia e au taku kanohi, kua tangi ki tō mātou tupuna. E tangi tonu ana taku whaea, kua noho ki ngā waewae o te tūpāpaku. E tangi ana ngā rūruhi, e tangi ana ngā tamariki, e tangi ana te mea tāne, e tangi ana māua ko taku whaea.

Ko taku taenga tuatahi tēnā ki te tangi.

Ki runga ^