Ngā kēhua o mua
Nā Henare Everitt
I taku pānuitanga i ngā tuhituhi a Rora Paki mō Te Tangihanga, ka hoki ōku mahara ki te wā i a au e tamariki ana. Ki ngā tau o te rima ki te whitu tekau, ki te wā o te hau kāinga me ngā tangihanga o aua rā. He kawenga aroha, he wā whakakotahi i te whānau, he hīkoitanga mā te iwi i roto i ngā tikanga o te roimata me te hūpe. Ahakoa nō wai te tūpāpaku, ahakoa hinga mai ki hea, haruru ana te waea ki te whakamōhio ake ko wai. Rongo ana, kua whakarite te whānau me te iwi nui tonu ki ngā haerenga mō te tūpāpaku, arā ko te whakatikatika i te marae mōna.
He nui ngā mahi hei whakakapi i mua i te taenga mai o te tūpāpaku. Ērā o te whānau ki te whakatika i te marae, ki te tahitahi i te whare me te hora peeti hei moenga mā te manuhiri ka tae ake, tae atu ki te wharekai me te horoi mai i ngā i taputapu e tika ana. Ko ērā ki te mahi kai, arā, ki te kohi mātaitai, te pipi, tio, karehu rānei, te hao ārara, kanae, me ngā tāmure ka mau, ki te patu kau hei mīti kātahi ka irihia ki tētahi manga rākau kia pākaka ai mō te tao, me te hari atu he poro wahie mā te panuku hei tahu i ngā ahi me te whakawera hāngi. Ki te whakarite i ngā āhuatanga katoa e tika ana mō te taka kai. Ā, ko ērā hoki ko ngā kaumātua me ngā kuikuia ka noho ki te pae tapu tatari mai ai, me te hanga pare kawakawa hei mau ki ngā mātenga. Āe, he nui tonu ngā mahi hei whakarite.
Kia mōhiotia, ko mātou ngā tama taipakeke ngā kaihāpai i ngā kaimahi. He pai hoki ki a mātou te whakamahi i ō mātou hōiho ki te whakahīhī, ki te whakatarapekepeke, ki te whakaomaoma. Ahakoa he aha te mahi ka kiia mai mā mātou, ko te hohoro tēnā ki te whakamahi atu. Mēnā he mahi kei tawhiti, ka pai rawa atu, ka pai te whakaoma i ngā hōiho pau te kaha.
Kotahi pea te mahi kāhore i pai ki a au, ā, ko tērā ko te tiki wahie mā runga i te panuku. He haerenga mō te roanga o te rā tēnā, ā, he mahi werawera (me te uaua tonu), he pōturi te haere me te kore whai wāhi mō te whakaoma i ngā hōiho. Nā reira, me kakama tonu tō whakangaro atu i a koe ka tika, kei karangahia kia haere ki taua mahi.
Nā, nā runga o te pukumahi me te pai o te tākaro ka pai te rere o te rā. Heoi, kua tata ki te wā mō te tatunga mai o te tūpāpaku ki te marae, kua tīmata tā mātou nekeneke ki waho. Kua eke mātou ki ō mātou hōiho e tūtū mai rā i te taiepa. Kua huri ngā whatu ki te huarahi o tua ki te mātaki atu i te puehu o te waka kawe mai i te kāwhena. I tērā wā, kei te āhua kārangirangi ngā whakaaro nō te mea kei te pā mai te mataku. Ka tiro mākutu atu ahau ki ōku hoa kia kitea he rite tahi ō mātou kanohi. Kei reira e mau ana te mataku mō tēnei mea mō te kēhua. Ka tika!
Tēnā pea e te kaipānui i ngā korero nei kei te whakaaro koe mō te rerekē o ngā tikanga o ērā wā ki nāianei. Ā, me te rerekē hoki o te whakaaro e kiia nei. He mea tika tonu. I te wā e tamariki ana mātou, kāhore ā mātou mātua i āhei ki te tuku i a mātou kia haere ki ngā tangihanga. Ko te take he tapu rawa ngā tikanga ka pā ki te tangihanga, ki te whānau pani, ki te tūpāpaku hoki, ka tahi. Ka rua, nā te maha o te tangata ka tae atu ki te tangihanga ka whakaaro ngā mātua me noho wātea tonu te marae me ngā kai mā ērā.
Ahakoa he pai tonu tā mātou āwhina atu i ngā mahi whakatikatika, whakapaipai i te marae, engari ka noho tonu mātou ki tahaki tākaro ai, tiaki tonu ai i a mātou.
Nā reira ka pēnātia, ka noho kē mātou ki te kāinga haututu ai, hīanga ai, me te hanga rongo kōrerorero noa iho mō ngā tūpāpaku me te kēhua. Auē te wetiweti, te anuanu, te whakamataku hoki. Ko ētahi o ngā kēhua rā he āhua tangata tonu engari he roroa ngā makawe, he whāterotero ngā karu, me te mā tonu o te kiri. Ko ētahi atu he kararehe tonu te āhua, he koi, he wherowhero ngā matihao me ngā niho, he mea pērā tonu ki ngā taniwha kai tangata o neherā. E hoa, kei a koe rā te tikanga!
He mea anō kia taka mai te pō. Arā te wā e kitea ai te kēhua, tōna ariā e iriiri ana i ngā rākau e tipu rā i te huarahi. Kua puta ake ki te whai i te tamaiti kore mataara, kore whakapono, ki te haehae, ki te patu, ki te kai i a ia. E tama, nā te hunga tangata tonu ēnei whakaaro nā runga i te āhua o te kūware. Hemo noa te manawa i te whakarongo atu. Kua kore te tamaiti e āhei ki te haere ki tua atu o ōna hoa. Kua noho piri kē, kei riro e te kēhua ka mauria ki te kino.
E te kaipānui, he mate nui tērā te mataku kēhua. Ka mutu, nā te tūpāpaku te take...
Kua kitea atu te puehu i te huarahi, kua mōhiotia ko te hunga kawe mai i te tūpāpaku tērā. Kua whakakotahi te iwi ki te marae ātea, kua mau ngā kuia i o ratōu pare kawakawa. Kua tūtū atu te minenga, ngā mātua, ngā tūmau, me ērā ō te whānau pani. Engari mātou ngā tama tāne taipakeke o te iwi kāinga kua huri kē ngā tuarā, kua wahangū. Mā te āta kipakipa i ō mātou hoiho e whakangaro atu ai mātou i reira. Ākuanei ka rongohia te auē a te whānau pani e rewa ana ki te hau. Ka tīmata anō ā mātou kōrero mō te tūpāpaku, mō te kēhua hoki.
Nā reira ngā kōrero whakamutunga māku: kua pakeke rā ināianei, kua huri te wā. Kua rerekē te āhuatanga ki ngā tangihanga me te takatū o te tamariki ki te marae kei reira e takoto ana he tūpāpaku. Kua huri kē ngā kōrero me ngā whakahaere mōna. Me kī pēnei kua mutu aua kōrero weriweri mō te tūpāpaku i matakuhia rā mātou i te wā e tamariki ana mātou. Kua riro ki te māngōroa ngā pāpā me ngā kuikuia rā nā rātou mātou i mataku ai, i wehi ai ki tērā mea a te kēhua.