Karanga mō runga Aituā Tangihanga
Nā Ihipera R Stewart
Nā Murray Grimsdale ngā pikitia
He maha ngā tūmomo karanga mō runga aituā, nātemea ko te tangata, he karangatanga kei runga i a ia. Ēnei karangatanga ko ēnei:
ko ōna maunga;
ōna awa;
ōna hapū;
ōna tīpuna;
ōna waka;
ōna iwi hoki.
Koinei hei tīmatanga karanga, mehemea kei te karanga koe i te taha o te tangata whenua. Kei runga hoki i te āhua o tō karanga, ka whakahokia katoa mai te tino rangatiratanga o taua tūpāpaku. Tētahi mea o te karanga, kia matatau, kia pakari hoki i roto i te reo, me te ao Māori, nātemea he tapu tēnei mea te karanga i runga tūpāpaku.
Tuarua, nō te wahine te reo tuatahi ka rangona i runga i te marae. Ka whakarongo tonu mai ngā tāngata e pupuri ana i te mauri kōrero, arā, te paepae tapu e kiia ana i ēnei rā, me te whakarongo o ngā iwi whakaeke, arā, ngā manuhiri. Kei runga tonu hoki te whakatakoto kupu, ka kitea e te manuhiri he huarahi whakautu mā rātou.
Ehara ā tātau tangihanga i te kaupapa e kōrero noa iho, i te rā, i te pō, engari he taonga tapu, e puta ai te ihi, te wehi, te tapu, me ōna āhuatanga katoa e kīia ai tāua he Māori, he Māori, he Māori. E tū whakahīhī ai tāua i runga i o tāua marae, i roto i ō tāua kura wānanga, e ai ki ngā kōrero, a ō tātou mātua tīpuna.
He tikanga anō tēnei mea te karanga; he tikanga i whakarerea iho e ō tātou mātua tīpuna. E kore tātau o tēnei whakatupuranga e rite ki a ratou. Engari ko tā tātau mahi i roto i ngā hēmanawatanga o tēnei ao hurihuri, he whakamanawanui, whakapakari i ā tātau, kia kore ai ā tātou tikanga e ngaro. Anei ētahi kupu karanga e mahia ana e ahau i runga aituā. He tauira karanga ēnei mā te wahine karanga o te tangata whenua:
Hoki wairua mai rā i runga i tō whānau, i ō karangamaha, i ō maunga, i ō awa e, haere mai rā.
Haere mai hoki i runga i te karanga a te uri a rātau mā e tīraha atu nei i runga i te atamira tapu o ngā mātua tīpuna kua ngaro ki te pō e, haere mai rā.
Mauria mai hoki ngā tini aituā, o ngā rā, o ngā wiki, o ngā marama, o ngā tau e, whārikitia hoki, tikipounamu hoa haere mōna i te wā nei e, haere mai rā.
Mehemea ka whakahokia mai anō e te manuhiri, ā, ka karanga anō ahau nātemea, kei ahau e pupuri ana te mauri karanga o te marae. E kore ahau e tuku kia riro taku mauri karanga, arā, te mauri o te marae, hapū, iwi whānui tonu o te tūpāpaku, koia hoki tērā e whakaatamira mai rā i a ia. Ko ēnei karanga e toru, mō te wehenga atu o te tūpāpaku i te marae:
Haere whakangaro atu i a koe i runga i tō marae, waenganui i tō iwi, e piki ki te tihi o maunga kārangaranga kia eke atu koe ki tō Kaihanga i runga rawa e, haere atu rā.
Hoki atu ki roto ki ngā kōiwi o ō mātua tīpuna kua mene atu nei rātou ki te pō e, haere atu rā.
Haere atu hoki i runga i ngā manaakitanga a te Runga Rawa e, haere atu rā.
He maha ngā karanga mō te wehenga atu o te tūpāpaku mehemea koe e matatau ana ki te reo. Kei roto tonu i tō whatumanawa ngā kupu hei poroporoaki ki te tūpāpaku. He māmā noa iho mehemea he mōhio koe ki te tūpāpaku, arā, ki te taonga i takoto atamira rā mō ngā rā e toru.
Ka tae mai ki te wā nehu, kei reira anō te reo wahine hei karanga iho mō te whakauru atu ki roto o te urupā. E toru anō ēnei hei tauira:
Maranga mai rā e ngā matua tīpuna, maioha mai rā ki tā koutou karanga maha tēnei ka haere mai ki waenganui i a koutou e, maioha mai rā.
Kua tatu mai rā koe e te taonga a aituā, kia tīraha, koe i roto i te urunga tapu o ō mātua, tīpuna e takoto rā.
Tīraha ake rā i roto i ngā kōiwi o ō mātua tīpuna i tēnei wā e, tīraha ake rā.
Ka mutu rā ki konei ēnei kōrero mō te karanga mō runga aituā tangihanga.