He kōrero mō Tamahae
Nō Te Whānau-a-Apanui
Nā Nan Reid ngā pikitia
Ko Tamahae te tino toa, te tino tangata rongonui hoki o Te Whānau-a-Apanui. He toa ia ki te mau patu poto, ki te mau patu roa. Ko te taiaha te tino rākau a Tamahae.
Ko Apanui-ringamutu tōna tipuna tāne, ko Kahukura-mihiata tōna tipuna wahine. Ko Tūkāki tōna pāpā, ko Te Rangiwhakapunea tōna māmā. Tokoiwa ōna tuākana, ko ia te pōtiki.
Ka whānau te pāpā, ā Tūkāki, ka hoki a Kahukura-mihiata ki tōna ake kāinga ki te takiwā o Ngāti Kahungunu. Tērā anō te take i mahue ai i te wahine nei tōna tāne, ā Apanui-ringamutu. E ai ki ngā kōrero, i te wā i a Kahukura-mihiata e hapū ana i a Tūkāki, ka mauria atu e Awanui he pāwhera mangō hei kai māna. Kāore te wahine i kai, nō te mea he haunga. Ka whakairia te pāwhera rā e Awanui ki roto i te whata. I te pō, ka matekai ā Kahukura-mihiata, ka haere ki taua whata, ka kai i taua pāwhera mangō. Kāore hoki he kai kē atu, nō reira ka kāinga te pāwhera haunga rā. Ka puta mai a Awanui, ka kite i tana wahine e kai ana i te pāwhera. Ka kangaia e Awanui. Whakamā tonu atu a Kahukura-mihiata, ā, nō te whānautanga o Tūkāki, ka rere atu ki tōna ake kāinga. I reira ka kōhurutia a Kahukura-mihiata, he wahine rongonui tonu nō taua takiwā. Kāore i te tino mōhiotia he aha te take i kōhurutia ai. Mā wai rā e ngaki te mate o te tipuna wahine o Tamahae?
Ka pakeke a Tamahae, ka mōhiotia e te katoa he toa ki te whawhai, Ka haere ki tēnā takiwā, ki tēnā takiwā, whawhai haere ai. I tae rawa ki Hauturu, ki te whawhai i te iwi o reira. Kua whakaritea e te iwi me ngaki te mate o Kahukura-mihiata. I mua o te haerenga o Tamahae ki Hauturu, ka kī iho ki ōna tuākana, "Kaua e haere ki te ngaki i te mate o tō tātau tīpuna kia hoki rawa mai au i Hauturu."
Ngaro atu ana a Tamahae, ka riro ōna tuākana ki Ngāti Kahungunu. He aha te aha, patua ana mai te iwi totohe nei i tētahi wāhi ko Kaimātai te ingoa. Hoki rawa mai a Tamahae, e tangi ana te hunga i te kāinga, "Kāore rā he tangata i mahue iho ki te kāinga nei; rā kei Kaimātai e whārona ana."
Ka pōuri a Tamahae kāore ōna tuākana i whakarongo ki a ia. Kua rua ngā mate hei ngakinga ināianei; tuatahi ko tō Kahukura-mihiata, tuarua ko tō ngā tuākana.
Ka whakatika a Tamahae, ka kohikohi tāngata mō tana taua. Ka whakaaro me haere ia mā te Rāwhiti, mā Ngāti Porou; tērā pea he tangata kei taua takiwā hei whakanui, hei whakapakari i tana taua. Kāore i ngata tōna hiahia. Nā tētahi tangata, nā Kino o te Rāwhiti, i whakaatu ki ngā iwi o Ngāti Porou kei te haere pērā a Tamahae. Tae rawa atu a Tamahae, ka whakatika mai te iwi o te Rāwhiti ki te whawhai ki a ia. Kāore hoki te iwi o Ngāti Porou i te mōhio ki te take o te haere a Tamahae. Kua puta kē rā hoki te rongo o tōna wehi, o tōna toa ki te whawhai, nō reira ka pēnei te iwi rā kei te haere atu ki te whawhai ki a rātau. Mōhio tonu a Tamahae kāore ia e puta mā Ngāti Porou, nō reira ka hoki mai ki te kāinga, ki Te Kaha, kātahi ka ahu mā Ōpōtiki, mā Mōtū, ka puta i Maungatū, i Te Karaka. I reira ka tohutohu a Tamahae ki tana taua, ka whakahau hoki. I te ata, ka haere anō.
Nā, ko te toa o Ngāti Kahungunu ko Kuriteko, nāna i patu ngā tuākana o Tamahae. Kua mōhio kē a Tamahae ki te tangata nei. ki tōna toa, ki tōna wehi hoki.
Ka moemoeā a Tamahae i te pō i mua o te whawhai. Pēnei tana moe. He pare tona; kaua ia e mau ki tana taiaha kia wiri rawa taua pare. Ka tīmata te whawhai, ka tū a Tamahae i muri i tana taua. Ka tatari kia wiri tana pare, kore rawa. Ahakoa ka whakatika atu ia ki te whawhai, kāore e taea e ia te hiki tana rākau.
Kātahi ia ka kite atu i a Kuriteko, e hinga ana te tāngata i tana taiaha. Ka tata haere mai a Kuriteko ki a Tamahae, ehara; ka wiri tana pare! Ka peke atu a Tamahae, ka whawhai rāua. He roa e whawhai ana, ka hinga a Kuriteko, ka rere te taiaha. Kātahi a Tamahae ka mea atu, "He noa taku taiaha ki te marahea."
Kei te mōhio tonu u Tamahae ko Kuriteko taua tangata, ko te toa o Ngāti Kahungunu. Ka titiro ake a Kuriteko, ka karanga ake, "E tā, he marahea hoki au? Ko au rā tēnei, ko Kuriteko!"
I tēnei kōrero, ka huri atu a Tamahae, ka patua a Kuriteko, mate rawa.
Ka mate a Kuriteko, ka korara tōna iwi, ka oma. Kua ea ināianei ngā mate i haere nei a Tamahae ki te ngaki, arā, te mate o tana tipuna wahine, o Kahukura-mihiata, me te mate o ōna tuākana.
Kāti tērā. Ā ētahi atu putanga pea o tēnei pukapuka ka kōrero anā ai koutou i ētahi atu o ngā mahi a Tamahae, te toa o Te Whānau-ā-Apanui.