Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Te Wharekura Ministry of Education.

Mā te pouako navigation


Ngā toa o tēnei rā

Ko ngā Tāngata

Ko Rāniera, he taitama
Ko Kawiti, tōna teina
Ko Wātene, he hoa nō Rāniera rāua ko Kawiti
Ko Tamahou
Ko Mēri, te whaea o Rāniera rāua ko Kawiti
KO Kārepa, te matua tāne o Rāniera rāua ko Kawiti
Ko Kēita, te kuia o Wātene
KO Rua, nga mātua o Tamahou
Ko Mahinarangi
Kp Sergeant Hūnia, he pirihimana
Ko Inspector Higgins
Ko Hēmi, tētahi tangata tauhou

Te wāhi tuatahi

TE WĀHI. Kei roto i te kīhini o te kāinga o RĀNIERA. E noho ana a RĀNIERA i mua o te ahi, e kai tī ana, e tiro ana i te pepa. Ka puta mai a KAWITI.

KO KAWITI: Kei whea a Māmā?
KO RĀNIERA: Kei te whakareri i a ia mō te hui.
KO KAWITI: Kei whea a Pāpā?
KO RĀNIERA: Kei te wharemotokā e whakakī ana i te motokā ki te penehīni.
KO KAWITI: Mahau e patai kia haere tāua, māku rānei?
KO RĀNIERA: Māhau e pātai; ko koe hoki te mōkai a ō tāua mātua.
KO KAWITI: Ka mataku au. Kua kī tonu mai rāua kāore tāua e haere ana.
KO RĀNIERA: Hei aha, me pātai atu anō. Kua oti hoki i a tāua ngā mahi katoa. Ākuni pea ka aroha mai ki a tāua.
KO KAWITI: Āe, pea. Sh. . sh. . Kei te haere mai a Māmā.

Ka hou mai a MĒRI. Ka tū a RĀNIERA ki te tiki tī mā tōna māmā.

KO RĀNIERA: Anei, e Mā. He tī māhau.
KO MĒRI: Ka pai, ka pai. [Ka noho ia i te tēpu, ka tiro atu ki a KAWITI.] He aha tō mate, Kawiti? Aroha ana tō āhua.

Kāhore a KAWITI e kōrero.

KO MĒRI: Auē, he tino mate tēnei! Tēnā, kōrero mai, e tama!
KO KAWITI: He aha te take! Kāre koe e whakarongo mai.
KO MĒRI: Kōrero mai, e tama - kei te whakarongo au.
KO KAWITI: Kei te pīrangi haere māua ki te hui.
KO MĒRI: Ā. .ā, koinā kē! Whakarongo mai, e tama mā. Me pēhea ka taea? I haere kōrua me ō kōrua hoa ki te hīanga, ka whānakotia te motokā o Tūrei. Āe, āe, nā koutou i whakahoki te motokā, i whakakī anō i te penehīni. Kei te pai tēnā. Engari he tāhae tonu tēnā mahi. Nā te mea kāhore a Tūrei i haere ki te pirihimana i pai ai. Engari kaua kōrua e whakaaro kāre kōrua e utu mō tēnei mahi. Kāo! Nā reira tō kōrua pāpā i kī ai kāhore kōrua e haere ana ki te haerēre mō tētahi marama. Hei aha, māku e pātai atu ki tō kōrua pāpā, inā hoki he tino pai tā kōrua noho mō ngā wiki kua taha ake nei; kua tata tonu te marama te taha. Kei te haere mai ia ināianei.

Ka puta mai a KĀREPA.

KO KĀREPA: E Meri, kua reri au mō te haere. Pēhea koe?
KO MĒRI: Kua reri noa atu au. Pēhea ngā tāngata nei? Kei te pīrangi haere rāua.
KO KĀREPA: E kī rā! Ka mate kōrua, nē rā?
KO MĒRI: Kua tata tonu te marama te taha, e Pā. He tino pai tā rāua noho i ngā rā kua taha ake nei. Tukua rāua kia haere.
KO KĀREPA: E Mā, mō āpōpō rawa ka taha te marama. E noho ana rāua ki te kāinga. Haere mai, me haere tāua ināianei.
Ka puta ia ki waho.
KO MĒRI[e whakamau ana i tōna koti]. Hei aha, e tama mā. Māku e mau mai he kai hāngi mā kōrua. Ka nui ngā kai kei roto i te kāpata mā kōrua. Mō te pō rawa pea māua ka hoki mai. E noho rā.
Ka puta ia ki waho.
KO KAWITI: Ka pēhea ināianei?

KO RĀNIERA: Aua.
Ka tīmata anō ia ki te titiro i te pepa. KO KAWITI. kei te wini e titiro atu ana ki ōna matua e haere atu ana. Ka tiki atu a RĀNIERA i tetahi pihikete i te kapata, ka noho, ka titiro anō i te pepa. Ka puta mai he patō i te tatau.
KO KAWITI: Ko wai rā tēnei? [Ka huakina te tatau. Ka hou mai a WĀTENE rāua ko TAMAHOU.] Kia ora, Wātene! Kia ora, Tamahou!
KO WĀTENE rāua ko TAMAHOU. Kia ora! Kia ora!
KO RĀNIERA: Kāre kōrua e tukuna kia haere ki te hui?
KO TAMAHOU: Kāo.
KO RĀNIERA: Me māua hoki.
KO WĀTENE Taku kaha pukuriri, tata tonu au ka haere ki te tāhae anō i tētahi motokā!
KO RĀNIERA [e kata ana]. Kāre koe e haere ko koe anake. Hei aha! Anei, he pihikete māhau. Anei, Tamahou, he pihikete.
Ka kai pihikete katoa rātou.
KO TAMAHOU: Ka pai ngā pihikete nei!
KO WĀTENE Āe, āe. Ka pai tō māmā mō te mahi pihikete, Rāniera. Ko taku kuia - he kowhete noa iho te mahi ka oti i a ia.
KO KAWITI: He pai kē atu te kai hāngi i te pihikete.
KO RĀNIERA: Turituri, e Kawi! Kaua e kōrero anō mō te hui nei. He aha he mahi mā tātou ināianei?
KO WĀTENE Me haere tātou ki te tāhae motokā!
KO RĀNIERA: Māhau anake tēnā mahi. E pīrangi ana koe kia mauria koe ki te whare herehere?
KO WĀTENE: Kāo, kāo. He kōrero noa iho. Ka whakaaro katoa rātou.
KO TAMAHOU [e peke ana]. He whakaaro tōku! Me haere tātou ki te ngahere. Me mau he kai, he paraikete, he pukapuka me te transistor. E mōhio ana au ki tētahi wāhi kei runga i te maunga. He ana kei reira. Ka kite tonu atu tātou i te marae, i te iwi e huihui ana.
KO RĀNIERA: Ka pai tēnā whakaaro. E pai ana ki a kōrua? [ki a WĀTENE rāua ko KAWITI].
KO WĀTENE rāua ko KAWITI. Āe, e pai ana.
KO RĀNIERA Kāti, kia kama. Kohia ngā mea hei mau mā tātou. E Kawi, māhau e tiki ngā paraikete, mā mātou e mahi ngā kai. Tamahou, he kete kei roto i te pākoro - tīkina atu. Ka puta atu a TAMAHOU rāua ko KAWITI.
KO WĀTENE[kei te kapata]. He parāoa, he pata, he keke, he tiamu, he pihikete. [Ka katia te kāpata, ka huakina anō tētahi.] He rīwai. [Ka katia tēnā, ka huakina te refrigerator.] He tōtiti. M. .m. .m. He aha atu?
KO RĀNIERA[e takai ana i ngā kai]. He tote, he riki, he māti. Ka haere a WĀTENE ki ngā kāpata, ka whakahokia mai te tote me ngā riki, ka whātoro ki roto i tōna pakete, ka kumea mai te pouaka māti me ngā hikareti.
KO WĀTENE Kei a tātou ngā mea katoa [ka kata].
KO TAMAHOU[e hou mai ana]. Anei ngā kete.
KO RĀNIERA: Ka pai. Anei, whakakīa i ngā kai nei. E Wā, kei whea te tī, me te huka, me ngā maka, tētahi mea pea hei kōhua wai?
KO WĀTENE Auē, kua makere tōku māhuna! [Ka hoki anō ki ngā kāpata.] He tī, he huka, he maka, he pune, he naihi me te kēna. Ka pai, ka pai. Ka whakakī katoa rātou i ngā kete.
KO RĀNIERA: Anā, kua oti. [Ka haere ki te tatau.] E Kawi, haere mai, kua reri matou. Ka tauwherea ngā kete i te tuaina, ka hāpaia ki runga i ō rātou tuarā. Ka hou mai a KAWITI, ko ngā paraikete e pīkau ana i tōna tuarā, ko te transistor kei tana ringa. E waiata mai ana te transistor. Ka waiata anō hoki rātou i a rātou e haere e atu ana.

Te wāhi tuarua

TE WĀHI. Kei roto i te ana. Kei te kā te ahi, e tunutunu tōtiti ana ngā tama nei, e kai ana.
KO WĀTENE: Ka pai ngā kai nei! Mm. .m. .m! Hōmai anō tētahi tōtiti, e Tama. Ka reka hoki!
KO TAMAHOU: E hoa, tō kaihoro hoki! Anei. [Ka hoatu anō tētahi tōtiti]
KO WĀTENE: He kuki tino pai koe, e Tama. He pai kē atu koe i taku kuia. Me haere mai koe hei kuki māku; māku koe e utu - he toru kapa te utu mō te wiki.
KO TAMAHOU: E kī rā! Tō kore whai moni hoki!
KO WĀTENE: Ha. .ha. Hei aha. Anei he paipa māhau. Ko tēnei te utu māhau.
KO TAMAHOU: Nō whea ō paipa? Nāhau i tāhae, nē?
KO WĀTENE: Āe, nā taku kuia. Kāre ia e mōhio kei a au.
[Ka kai paipa rāua.]
KO RĀNIERA: He aha te mahi a te iwi o te marae ināianei?
KO KAWITI: Kei te haere rātou ki te whare kai. E kai ana pea rātou ināianei.
KO RĀNIERA: He aha rā te tāima?
KO KAWITI: Kua rima karaka pea. Arā, kei te whiu a Purewa i āna kau ki te wharekau. Ko te wā miraka kau tēnei. Me hoki pea tātou ki te kāinga.
KO RĀNIERA: Kāo. Kia mutu rawa te kanikani i te pō ka hoki te iwi ki te kāinga. He aha rā kei roto i ngā ana nei? E Tama, kua tae anō koe ki roto atu i ngā ana nei?
KO TAMAHOU: Kāo. Ka mataku au ki te haere ki roto atu ko au anake.
KO RĀNIERA: Kāti, e haere ana au. Ko wai e haere mai ana? Pēhea koe, e Wā?
KO WĀTENE: E hoa, hei aha māhau te haere ki roto rā? He pōuri rawa.
KO RĀNIERA: He māti āu?
KO WĀTENE: Āe rā. Engari kāre e nui rawa. Ka pau ēnei, ka pēhea?
KO KAWITI: Kāti te rūpahu, e Wā! Kei te mataku koe, nē ra? Hei aha, me noho koe ki konei. Haere mai, e Rā, ko tāua e haere.
KO TAMAHOU: Me au hoki. E haere mai ana au. Kāre au e mataku i te whai hoa au.
KO RĀNIERA: Hōmai ō māti, e Wā. E haere ana mātou. Māhau e tiaki tā tātou ahi.
KO TAMAHOU: Kaua e kainga katoa ā tātou tōtiti!
KO WĀTENE: Haere, haere, engari kia tūpato kei kainga koutou e te kēhua. Kia mutu taku titiro i te pukapuka nei, e moe ana au. Haere rā!

Ka haere atu a RĀNIERA mā. Ka takoto a WĀTENE, e tiro ana ki tana pukapuka. Nāwai rā, ka moe ia. E tangi tonu ana te transistor. Ka pōuri haere; e heke ana te ahi. Kua pōuri haere anō a waho, kua heke hoki te rā, engari kei te mārama tonu mai te waha o te ana. He rākau paku e tipu ana i waho atu i te waha o te ana. Ka rūrū mai taua rākau. Ka puta mai te māhuna tangata, e titiro mai ana ki roto i te ana, ki a WĀTENE. Ka puta mai taua tangata, e tū ana i te waha o te ana. Ka āta haere mai ki roto i te ana, ki a WĀTENE, he rākau kei tōna ringa. Kua tata tonu mai, ka hinga, ka oho hoki a WĀTENE, kua noho ki runga.

KO WĀTENE: He aha tērā? [Ka tiro haere ia, engari nā te pōuri kore e tino kite.] E Rā! E Tama! E Kawi! Ko koutou tēnā? [Ka tū ia, ka tiro haere.] Auē, te pōuri hoki! Kei whea rā ngā korokē nei? Kua ngaro pea. Kei a rātou hoki ngā māti. Me pēhea au ka kite? Ā. .ā! Ko te ahi! Kei te kā tonu pea te ahi.

Ka tiki atu ia i tētahi pepa, i ētahi pūrārā, he peka, ka utaina ki runga i te ahi, ka tīmata ki te puhi i ngā pungarehu. Kāre e roa, ka murara mai te ahi. Ka hoatu anō he wahie. Ka tū anō ki te tiro haere, ka kite atu i te tangata e takoto mai ana.

KO WĀTENE: E hika mā! Ko wai kē tēnei?
KO TE TANGATA: Ā. .ā. .ā.
KO WĀTENE [Kua rere atu ki te taha o te tangata. E rere ana te toto i te māhuna o te tangata nei] E tama, ko wai kē koe? He aha tō mahi i konei?
KO TE TANGATA: Ā. .ā. .ā.
KO WĀTENE: Auē, kei te mate te korokē nei! Me pēhea rā? Kei whea hoki a Rāniera mā? E tika ana kua hoki mai noa atu. Me hoatu pea he unu mā te tangata nei. Auē, auē, me pēhea rā? [Ka pōnānā haere ia] Nō hea hoki te tangata nei? Kāre au e mōhio ko wai. Te kino hoki o tōna āhua! Kua tīhaea ōna kākahu. Te roroa o ōna makawe me ōna pāhau! Ko wai rā ia? Hei aha, kei te mate ia - me mahi tī au.
KO TE TANGATA: Ā. .ā. .ā. Ka puta atu a WĀTENE ko te kena kei roto i tōna ringa. Ka maranga mai te tangata, e rūrū ana i tōna māhuna. Ka mea ki te tū, ka hinga anō. Ka noho i reira, e puri ana i tōna māhuna. Ka hoki mai a WĀTENE me te kena wai.
KO WĀTENE: Kei te pēhea, e hoa? [Kāre te tangata e kōrero. Ka rūrū i tōna māhuna.] Māku e mahi he tī, ākuni koe ka pai. Ka tīmata ia ki te mahi tī. Ko te tangata e noho ana, kore rawa e kōrero, engari e titiro atu ana ki ngā mahi a WĀTENE. Ka oti te tī, ka hoatu ki te tangata.
KO WĀTENE: Anei, unua. Ka unu te tangata, ka hoatu anō te maka ki a WĀTENE.
KO TE TANGATA. Hōmai anō tētahi.
Ka whakakīa e WĀTENE te maka, ka unua anō e te tangata.

KO TE TANGATA: He kai āu?
KO WĀTENE: Āe, he parāoa, he tōtiti, he ...
KO TE TANGATA: Hōmai! [Ka kai te tangata i ngā mea katoa e hoatu ki a ia.] Ka pai, e hoa! Nāhau au ka ora. [Ka tū ia, ka toti atu ki te waha o te ana]
Ka puta mai etahi o ngā taitama, engari nō te kitenga atu i te tangata tauhou, ka hoki whakamuri whakapeke ai, e whakarongo mai ana ki ngā kōrero.

KO TE TANGATA: Ko hea tērā kāinga?
KO WĀTENE: Ko Pārenga.
KO TE TANGATA: Kāre koe e mōhio ki a au?
KO WĀTENE: Ēhara koe nō tēnei kāinga.
KO TE TANGATA: Kāo. I ngaro au i te ngahere. I te whai poaka puihi au, ka ngaro hoki. Kotahi wiki pea au e ngaro ana. E whai ana au i tētahi poaka, ka pore au ki rō tahataha. Ka makere atu taku pū, ka haere tonu atu āku kuri, kei whea rā e haere ana. Me taku hōiho - kua ngaro anō hoki.
KO WĀTENE: Ka kino tēnā! Hei aha, kia hoki mai aku hoa mā mātou koe e mau ki te kāinga. Mā taku koroua koe e whakatikatika.
KO TE TANGATA: Kei whea ō hoa?
KO WĀTENE: Kei roto atu i te ana nei e tirotiro haere ana. Kei te matekai tonu koe?
KO TE TANGATA: E hia nei ngā rā kāhore au i kai. Āe, kei te tino matekai rawa atu au.
KO WĀTENE: Me ko au tēnā, kua mate noa atu au. Hei aha, ka nui ā mātou tōtiti. Māku e tunutunu anō ētahi. Nā te aha koe i haere pēnei mai ai?
KO TE TANGATA: Nā tō transistor. I rongo au e tangi mai ana.

Ka tīkina atu e ia te transistor e kōrero mai ana te kaikōrero, 'Here is the news.' Ka huria e ia ki tētahi atu teihana. Kāhore a WĀTENE e kite atu.

KO TAMAHOU: [e kohimihimi ana]. I rongo kōrua?
KO KAWITI: Āe, kāre e pai ki a au tōna āhua. Kāre ia i kōrero atu ko wai tōna ingoa, nō hea ia.
KO TAMAHOU: Āe, e tika ana. Me haere atu tātou ki te pātaitai?
KO RĀNIERA: Kaua! Kua kite au i te kanohi rā. I hea rā? Kaua e kōrero kia whakaaro au. I hea rā . . .? Ā, kua mōhio au ināianei!
KO KAWITI: Nē! I hea? Ko wai ia?
KO RĀNIERA: I a au e tiro ana i te pepa i te ata nei, ka kite au i tōna whakaahua. He convict ia. I puta mai i te whare herehere. Kei te rapu tonu ngā pirihimana i a ia.
KO TAMAHOU: Nā reira ia i huri ai i te teihana o te transistor.
KO KAWITI: Me pēhea tātou?
KO RĀNIERA: Taihoa. Me whakaaro tātou. [Ka noho puku rātou, ka whakaaro.] E Tama, he puare anō kei tētahi wāhi atu, hei putanga atu mō tātou ki waho?
KO TAMAHOU:. Āe, kei kō atu.
KO RĀNIERA: Kāti, e hoki ana au ki te kāinga ki te tiki i a Pāpā rāua ko te pirihimana. Me haere atu kōrua hei hoa mō Wātene, engari kaua e whakaatu atu kei hea au.
KO KAWITI: Ākuanei ka pātai mai a Wātene kei hea koe.
KO RĀNIERA: Me kōrero atu kei roto tonu au i ngā ana, kua ngaro pea. Mā kōrua e kī atu me tatari koutou mō te ata ka rapu haere ai i a au. Engari kaua e tukuna kia haere te tangata.
KO TAMAHOU: Āe, ae, ka mohio maua. Haere mai rā, maku e whakaatu atu ki a koe kei whea tētahi atu o ngā puare o te ana nei.
Ka haere rātou ki waho.

Te wāhi tuatoru

TE WĀHI. Kei roto i te kīhini o te kāinga o RĀNIERA. Ka puare te tatau, ka hou mai a MĒRI rāua ko KĀREPA.

KO MĒRI: Ko taku ngenge hoki! [Ka noho ia.] Kore rawa au i whakangā mai rā anō i te tīmatanga o te hui, ā, tae mai nei ki te kāinga. Ko āku waewae hoki - mamae ana!
[Ka tangohia ōna hū.]
KO KĀREPA: Kāti te kōrero mō ō waewae! Mahia mai he tī mā tāua. Ko au tētahi - nā te nui o te manuhiri kāhore au i kai. Kei whea rā ngā tama nei? [Ka tū ia, ka haere atu ki te tatau]
E Rā, e Kawi, kei whea kōrua? Haere mai ki konei! Ka puta atu ki waho, ā, ka hoki mai anō.

KO KĀREPA: Kāhore ngā tāngata nei i roto i tō rāua rūma. Kei whea rā? Kua pōuri kē a waho.
KO MĒRI: Hei aha, kei te kāinga pea o Wātene, o Tamahou rānei. He aha he kai māhau?
KO KĀREPA: Paraitia mai ētahi o ngā tōtiti nā. Kei te matekai au. [Ka haere atu ki te refrigerator, ka huakina, ka tirotiro haere, ka kumekume mai i ngā taputapu o roto] Ka rerekē tēnei! Kei whea hoki ngā tōtiti?
KO MĒRI: Kei konā, nāku tonu i puru atu ki konā.
KO KĀREPA: E kui, kāhore au i te kapo. Tēnā, haere mai koe ki te titiro. [Ka titiro a MĒRI.] Nā, kei whea nā?
KO MĒRI: Aua. [Ka whakaaro ia.] Nā ngā tāngata nei pea i kai mō tā rāua hapa.
KO KĀREPA: E kui. He pukunui ā tāua tamariki e mōhio ana au, engari kore rawa e taea e rāua te kai katoa ngā tōtiti nā. Hei aha, kia hoki mai rāua ka mōhiotia. Mahia mai he ti.
KO MĒRI: [e tiro ana ki roto i te kāpata]. Auē, kua ngaro anō hoki te tī. Kāhore i konei. Me te parāoa, me tētahi pāuna pata, me te keke, me ngā pihikete. He aha atu rā? [Ka tirotiro ki roto i ētahi atu o ngā kāpata.] Kei te ngaro te kēna miraka, te toenga mīti o ā tātou kai o tērā pō, me ētahi rīwai, me te kēna tote. Taurekareka mā! He aha rā tēnei mahi?
KO KĀREPA: Ā, e kui, kua haere rā rātou ki te hāerere, i mauria he kai mā rātou. Engari rā tonu, e haere ana mō tētahi wiki, te nui o ā rātou kai. Kia hoki mai rāua, māku e ...

He pātōtō kei te tatau. Ka hou mai a KĒITA.

KO KĒITA: Kei kōnei a Wātene?
KO KĀREPA: Kāhore. Kei te ngaro anō ā māua tama.
KO KĒITA: Kei whea rātou, kei whea?
KO KĀREPA: Aua, kei runga maunga pea e haere ana.
KO MĒRI: Kua pau katoa ngā kai o roto i āku kāpata. Nā rātou i mau.
KO KĒITA: Me āku paipa! Kei a Wātene. Te ngārara! Kia hoki mai ia ka kōwiria ōna taringa e au.

He pātōtō anō kei te tatau. Ka hou mai a RUA rāua ko MĀHINĀRANGI.

KO RUA: Kei kōnei a Tamahou?
KO KĒITA: Kāhore. Kei te ngaro katoa rātou. Kei whea rā e haere ana? I mauria ngā kai a Mēri, me āku paipa. Ka rawe tā rātou mahi!
KO MĀHINĀRANGI: Kua iwa karaka kē rā. Mehemea i haere noa iho rātou ki te hāerere, kua hoki mai kē ināianei.
KO RUA: Koinā tāku. Tika ana kua tae mai noa atu.
KO KĒITA: Kei te whakamataku noa iho i a tātou. Taurekareka mā!
KO MĒRI: Kua oma kē pea. Kei te pukuriri ki a tātou, kua oma kē. Kua ngaro rānei.
KO KĀREPA: Kāti te kōrero pēnā! Ēhara ngā tama nei i te pōrangi. Kei te tino mōhio rātou ki ngā maunga, ki te ngahere. Kāhore rātou e ngaro.
KO RUA: Mā te pōuri rātou e patu. Ka ngaro tonu.
KO KĀREPA: E tama, e hia ngā wā nā tāua i mau ngā tamariki nei ki rō ngahere, nā tāua i kōrero atu, 'I te ngaro koutou i te pō, me noho, me tatari mō te awatea.' Kaua e maharahara. He kai kei a rātou - kāre rātou e mate.
KO KĒITA: Kāti, e noho ana au i konei tatari ai. Kāre au mō te hoki ki te kāinga ināianei.
KO MĒRI: Āe, e noho. Me kōrua anō hoki, e Rua. Ākuanei tonu pea rātou ka hoki mai. Māku e mahi he tī ... Auē, kua riro kē hoki te tī. Hei aha, me unu kowhi tātou, māku e mahi he parāoa parai.
Ka nohonoho rātou. Ko RUA kei te wini e tiro atu ana ki waho.
KO RUA: E Kā, haere mai. Tiro atu. Ko wai te iwi kei waho atu rā?
KO KĀREPA [e tiro ana ki waho]. Aua, ēhara tēnā iwi nō konei. Te pōuri hoki, kāre e tino kitea atu. Au, kei te haere mai tētahi o rātou ki konei.
KO RUA: E hoa, ko Sergeant Hunia me tetahi atu pirihimana.
KO KĀREPA: Huakina te tatau.
Ka huakina e MĒRI te tatau. E tū mai ana ngā pirihimana.
KO HŪNIA: Kia ora, e Kā, e Rua! Kia ora, e kui mā!
KO TE KATOA: Kia ora, kia ora!
KO HŪNIA: Ko Inspector Higgins tēnei. Sir, Mr Keretene, Mr Tako, Mrs Keretene, Mrs Tako and Mrs Haenga.
KO HIGGINS: How do you do.
KO TE KATOA: How do you do.
KO HŪNIA: Kei te rapu maua i tētahi tangata i puta mai ki waho i te whare herehere. Kua tae mai pea ki tēnei takiwā whakapeke ai. Anei tōna whakaahua. [Ka hoatu te whakaahua.] Kua kite anō koutou i tēnei tangata? Ka tiro katoa ki te whakaahua.
KO KĀREPA: Kāhore anō kia kite i tēnā tangata.
KO HŪNIA: Pēhea koutou ake?
KO TE KATOA: Kāo.
KO RUA: He tangata tauhou tēnā.

Ka kōrero a SERGEANT HŪNIA raua ko INSPECTOR HIGGINS.

KO HIGGINS: This man has been loose for over a week - he'll be hungry and feeling desperate. We know he's round here somewhere, and we've been expecting him to make a move to get food. Now, I believe you had a hui today? That would have been a likely place for him to get something to eat without being noticed. Are you sure none of you saw a man like this?
Ka whakaaro anō te iwi, ka tiro anō ki te whakaahua.
KO TE KATOA: Kāo.
KO KĀREPA: If he'd been at the hui, we'd have noticed him, Inspector. There were strangers among our guests, but none as rough-looking as this man must be by now.
KO HIGGINS: Yes, yes. I ... Ka rere mai te tatau, e tū ana a RĀNIERA, e nganga ana na te kaha o tana oma.
KO RĀNIERA: E Pā, e Pā ... [Ka noho.]
KO MĒRI: Auē, Rāniera, i hea koe? Kei hea ō hoa? He aha tō mate?
KO RĀNIERA: Auē, e Mā, e Pā ...
KO KĀREPA: Kia māmā, e tama! Anei - unua te wai nei, kātahi ka kōrero mai. Ka unu a RĀNIERA, ko te iwi e tūtū ana, e titiro atu ana.
KO RĀNIERA: E Pā ... kei ngā ana . . . kei runga i te maunga . . . Ko Kawiti mā me tētahi tangata ... ko te tangata i roto i te pepa ... i te ata nei. Ko te convict.
KO HŪNIA Ko tēnei te tangata, e Rā? [Ka whakaatu atu i te whakaahua.]
KO RĀNIERA: Āe, āe, koinā!
KO HŪNIA [ki te INSPECTOR]. Sir, I think this lad knows where Hēmi is.
KO HIGGINS: Excellent! And where is he, boy?
KO RĀNIERA: In a cave, sir, up on the hills.
KO HIGGINS: And can you take us there tonight?
KO RĀNIERA: Yes sir!
KO RUA: Excuse me, sir, but the caves are a long way away and there's no clear track through the bush. It's impossible to get there tonight.
KO HIGGINS: Is that right, Mr Keretene?
KO KĀREPA: I'm afraid so, sir. How Rāniera found his way back alone and in the dark, I don't know.
KO RĀNIERA: I followed a creek-bed down.
KO HIGGINS: Then can't we go up the same way?
KO KĀREPA: How did you come to strike the creek-bed, Rāniera?
KO RĀNIERA: I heke mai . . .
KO KĀREPA: Me kōrero Pākehā ināianei kia mōhio ai te Inspector i ā tātou kōrero.
KO RĀNIERA: Au ... well. I came down through the bush and found the creek by accident and . . .
KO KĀREPA: Was it a long way through the bush?
KO RĀNIERA: Yes, but . . .
KO KĀREPA: Then it'll be hard to find the way back if it's up through the bush.
KO RĀNIERA: No, I can find the way. I left markers on the trees.
KO KĀREPA: What did you use for markers?
KO RĀNIERA: Auē, e Mā, nāku i tīhaehae taku hāte.
KO MĒRI: Auē, e Rā, hei aha tēnā - he tama tino toa koe!
KO KĀREPA:Tell all of us about it, Rā.
KO RĀNIERA: I tore strips on' my white shirt and tied them on to the trees.
KO HIGGINS: You're a very clever lad indeed! Then it shouldn't be difficult to get there?
KO KĀREPA: Not too difficult. I think we could find the caves with the markers to go by.
KO RĀNIERA: Still in the cave with the convict, sir. I told them to try and keep him there.
KO HIGGINS: And how did you manage to get away?
KO RĀNIERA: Kawiti, Tamahou and I went off to explore the caves. Wātene stayed behind in the main cave to have a sleep. When we got back the convict was there with him, telling him how he'd been pig-hunting and got lost. I recognised him by the picture in the paper this morning, so we all kept out of sight and I slipped away through another opening in the caves. Then the others showed themselves, but I don't know how they're getting on. Wātene doesn't suspect the man and he'll be wondering where I've got to. He could easily give the show away.
KO KĀREPA: Is the man dangerous, Inspector?
KO HIGGINS: Not really dangerous - he's not a vicious man, but he could get violent if he lost his temper, or thought he was cornered, so we've no time to lose. Can we start at once? Will you help us, Mr Keretene, and you, Mr Tako?
KO HĒMI: Rāua KO KĀREPA. Certainly!
KO RĀNIERA: Me au hoki, e Pā!
KO KĀREPA: Kei te ngenge koe, e tama. Me noho koe ki te moe.
KO RĀNIERA: Kāre au i te ngenge, e Pā. Tukuna au kia haere.
KO KĀREPA: Mā te Inspector te kōrero, e tama - pātai atu.
KO RĀNIERA: Please sir, can I come too? I know where to look for the markers.
KO HIGGINS: This could be dangerous, son, but you've already proved what a good man you are. Yes, I think we'll need you. Ka haere atu rātou.
KO MĒRI: Rāniera, mauria he koti mōhou - ka mate koe i te makariri! Ka whai atu ia, ko te koti kei roto i tōna ringa.

Te wāhi tuawha

TE WĀHI. Kei roto i ngā ana. Kei te noho te tangata me ngā taitama i te taha o te ahi.

KO KĀWITI: Ka pai ō kōrero, e Hēmi. Kia pakeke au e haere ana au ki ngā wāhi kua tae nā koe. E haere ana au ki te whawhai pēnā i a koe nā - ki Malaya ki te puhipuhi communist. Ka whiwhi mētara pea au. I whiwhi mētara koe?
KO HĒMI: Kāo, kāo, kāre au i whiwhi mētara.
KO WĀTENE: Ka pai, ka pai! Ka toe mai ngā mētara māku anake.
KO TAMAHOU: Kāti te kōrero, e Wā! Kāre koe i te māharahara mō Rāniera?
KO WĀTENE: Kāre au i te māharahara mōna. E mōhio ana ia ki te tiaki i a ia. Engari, ka pai ki a au meinga ka ngaua ia e te kēhua. Kia mutu ai tana whakatoi ki a au mō te mataku kēhua. Ha, ha!
KO HĒMI: Me ko au koutou, ka haere au ki te rapu i a ia ināianei - kua pore kē pea ki roto i te puare, kua whati te waewae, te kakī rānei.
KO KAWITI: He pōuri rawa rā, kāre mātou e kite.
KO HĒMI: Ahakoa he awatea, ka pōuri tonu. Pēhea tā koutou haere i te rā nei?
KO TAMAHOU: I te mārama tonu ētahi wāhi. I ngā wāhi tino pōuri he māti i a mātou.
KO HĒMI: Nā te aha i ngaro ai tō kōrua hoa?
KO TAMAHOU I tae mātou ki tētahi o ngā ana, ka kite atu mātou he wheua e takoto ana, he ūpoko tangata ētahi. Ka pīrangi a Rāniera ki te haere atu ki te tino tirotiro, engari ka wehi māua ko Kawiti, kāre māua e haere. Ka haere tonu a Rāniera, ngaro tonu atu. I tatari māua, i a ia hoki ngā māti, engari nō te tino pōuri haere ka hoki mai maua.
KO WĀTENE: Auē, auē, he wāhi tapu tēnei! Me hoki pea tātou ki te kāinga inaianei.
KO KĀWITI: Kāre au mō te hoki kia kitea rawa a Rāniera Me tatari tātou mō te ata.
KO WĀTENE: Kāti, me hoki ko au ki te tiki i a Pāpā mā.
KO KĀWITI: E kī rā! Tō mataku kēhua mārika!
KO WĀTENE: Kāti, me haere ko māua ko Tamahou.
KO HĒMI: Kāo, kāo, me tatari mō te ata, ka haere tātou katoa ki te rapu i tō koutou hoa. Me moe ināianei. [Ka takoto ia ki te moe]
KO WĀTENE: Ka mataku au ki te moe.
KO HĒMI: Maku koutou e tiaki. Kāre au mō te moe - engari koutou, e moe, e moe.
KO KĀWITI: [ki a TAMAHOU, e kohimi ana]. Kei te pīrangi ia kia moe tātou, kia pai ai tana haere.
KO TAMAHOU Āe. Hei aha, me takoto tāua, engari kaua e moe rawa atu.
KO HĒMI.. Pēhea ō koutou mātua? Kāre rātou e māharahara mō koutou?
KO TAMAHOU Ka māharahara tonu ō māua mātua, engari kāre e taea te aha, kāre hoki rātou i te mōhio kei hea mātou.
KO HĒMI: Kāre rātou e haere mai ki te rapu i a koutou?
KO KĀWITI: Mō āpōpō pea, engari kore rawa rātou e haere mai ki te ngahere i te pō.
KO HĒMI: Kāti, e moe, e moe.

Ka heke te ahi, ka moe a WĀTENE, ko TAMAHOU rāua ko KAWITI e moe rūpahu ana. Ka tū a HĒMI, ka tiro atu ki waho, ka hoki mai, ka tirotiro haere i roto i te ana, ka haere atu ki roto atu i te ana ki te tirotiro, ā, ka hoki mai anō. Nāwai rā, ka tū ia, ka titiro o ki ngā taitama mehemea kua tino moe, kātahi ia ka mau ki tetahi o ngā paraikete, ka takaia he kai ki roto, ka tū ki te haere . Ka matika a KAWITI.

KO KĀWITI: He karanga! He karanga! I rongo au i tētahi karanga. Wātene! Tamahou! E oho! Ko Rāniera pea!
Ka whakarongo rātou.
KO HĒMI: Kāre au i rongo i tētahi karanga. Kei te moemoeā koe.
KO KĀWITI: Kāo, i rongo tonu au i tētahi karanga. Ko Rāniera pea.
Ka oma atu ia ki roto atu i te ana ki te whakarongo. Ka haere atu a WĀTENE ki te waha o te ana, ka tiro atu ki waho.
KO WĀTENE: E hoa mā, kei waho kē nei! Titiro, he raiti e piupiu haere mai ana. Ko te iwi o te kāinga pea. I haere mai ki te rapu i a tātou.
KO HĒMI: Kei hea, kei hea?

Ka oma atu ia ki te titiro, ka huri mai ki te rarau i te paraikete me ngā taonga kei roto, ka oma atu ki te waha o te ana.

KO TAMAHOU . Wātene! Tāpua! He escaped convict te tangata nā! Tāpua!
Ka whai atu a TAMAHOU rāua ko KAWITI.
KO TAMAHOU rāua KO KĀWITI: Tāpua! Tāpua!

Ka huri mai a WĀTENE, kāre e mōhio me pēhea, engari nō te mea e tū mai ana i te waha o te ana kāre e wātea mō HĒMI kia puta atu.

KO HĒMI: Tukuna atu au kia puta! Ka mate koe i a au! Me kōrua anō. Kaua e tata mai! Ka kite koutou i te naihi nei? Ka mate koutou i a au! E tū ki te taha, e tama!
KO WĀTENE: E kī rā! Kāre au i te mataku i te naihi. Tēnā, haere mai!
Ka rere atu a HĒMI, ko te naihi kei tētahi ringa, ko te paraikete kei tētahi. Kakama tonu te huri a WĀTENE ki te taha, ka hinga ki raro ki te hopu i te wae o HĒMI. Nā reira ka hinga a HĒMI ki raro, kei roto i te puehu e putu ana. Ka rere atu a TAMAHOU rāua ko KAWITI, ko tētahi kei runga i te tuarā, ko tētahi kei runga i ngā waewae.
KO TAMAHOU: Te naihi! Wātene! Tangohia te naihi!
Ka takahia e WĀTENE te ringa o HĒMI, makere atu ana te naihi. Ka whawhai mai rātou. E whawhai tonu ana, ka puta mai a RĀNIERA mā, oma atu ana ki te iwi whawhai.

KO HŪNIA: Hēmi! Me mutu! Kua mau koe ināianei! Whakamutua!
Ka mutu te whawhai, ka tūtū rātou, ka whakamaua e HŪNIA ngā handcuffs ki runga i a HEMI.
KO HŪNIA: Me haere mai koe ināianei, nē?
KO HĒMI: Āe, āe, kua mutu.
KO HIGGINS: Well, Hēmi, you've been out a long time. If it hadn't been for these boys I doubt whether we would have got you so soon.
KO HĒMI.. They were too smart for me, sir. Ka tiro atu ia ki ngā taitama, he kata kei runga i tōna kanohi.
KO KĀREPA: Kei te pēhea koutou, e tama mā?
KO KĀWITI: Kei te pai, e Pā.
KO TAMAHOU: Kei te pai, ēngari kei te āhua mate taku whatu.
KO WĀTENE: Me taku ngutu. Kei te pupuhi haere.
KO KĀREPA: Tēnā, kia kite au.
KO HĒMI: Can I speak to the boys, Inspector?
KO HIGGINS: Go ahead.
KO HĒMI: Ka pai koutou mō te whawhai, e tama mā! Ka whiwhi pea koe i tō mētara, Wātene. Ēngari, kia whawhai anō koutou, me āta titiro i mua i te maka meke. E whawhai tonu ana koutou ki a koutou tonu. Kāhore taku ringa i pā ki a koutou.
KO WĀTENE: Tiro mai ki taku ngutu! Nāhau tēnei mahi. Me te naihi - i mea koe ki te wero i a au mā te naihi.
KO HĒMI: Kāre, e tama. He tangata kino au, ēngari kāre e pā taku ringa ki te tamariki. He kōrero anake tērā, hei whakamataku i a koutou. Nā Kawiti kē pea i meke tō waha me te whatu o Tamahou. He maitai te meke a tēnā tangata. Kia ora koutou - ko koutou hoki ngā toa o te ao. Ēngari, kaua e mutu pēnei ki a au nei. Ko taku ao he puehu noa iho. Arā mā koutou.

Ka piua atu tōna ringa ki te rangi, ki ngā whetū.

Ki runga ^



Site map


Footer: