Ko ngā mahi mā ngā ākonga
Ngohe 1: He karakia
Pouako: Pānuitia ā-waha te karakia kei whārangi 2.
Whakarongo ki ēnei kupu o te karakia, kātahi ka whakakī i ngā wāhi wātea:
Tuia te_____
Tai_____te kawe
Ko te_____
Ko te kawe o te______
Ko te kawe o_____!
Ka hāpai_____i taku rākau
Ko te_____o ngā rākau a Tū_____riri
Ko_____mata o ngā rākau_____Tū kai
Ko te mata o ngā rākau a Tū ka_____
Tū whakaputa_____ki te whaiao ki te_____mārama!
Ngohe 2: Te ira atua
Me pānui 'Te ira atua' e te pouako, e ngā ākonga rānei. Whai muri i tēnā, me whakautu ēnei pātai.
- Ko wai te atua o te pakanga? He aha tāna tino mahi?
- Ko wai te atua kāore i te whakaae kia wehe a Ranginui rāua ko Papatūānuku?
- I huna a Rongomātane rāua ko Haumiatiketike ki whea?
- Ko wai te atua o ngā manu o te wao?
- Ko wai ngā atua o ngā ika?
Ngohe 3: He rangahau
E whai ake nei ko ētahi kaupapa hei rangahau mā te ākonga. Me whiriwhiri e te ākonga tētahi kaupapa. Me pā atu ki tō whānau, ki te paetukutuku http://www.natlib.govt.nz, ki te whare pukapuka kei tō rohe rānei mō ētahi rauemi hei āwhina. Kei roto i te pukapuka a Te Rangi Hiroa (Tā Peter Buck) The Coming of the Māori, he kōrero hei āwhina. Kei ngā pukapuka a Elsdon Best hoki ngā kōrero e hāngai ana ki te kaupapa o ngā atua Māori.
- Ko Tānemahuta te atua o te wao. Tuhia he kōrero mō ngā tino mahi a Tānemahuta. He aha te take ko ia te tino atua mō te tangata?
- He maha ngā ingoa mō Tūmatauenga. Rangahaua, kimihia ētahi atu ingoa mō tēnei atua. Kei tōu ake iwi, hapū rānei he ingoa anō mō Tūmatauenga?
- He atua a Tāwhirimātea ki ngā iwi katoa o Te Moananui-a-Kiwa. Me rangahau, me kimi i ngā ingoa i mōhiotia ai a Tāwhirimātea e ngā iwi o ngā moutere.
- Ko Rongomātāne te atua o ngā tipu o te māra. Ko ia hoki te atua o tētahi atu kaupapa. He aha taua kaupapa? He aha te hononga o taua kaupapa ki te mahi o Tūmatauenga.
- Kei ia iwi, hapū rānei ō rātou ake atua motuhake. Me rangahau, me kimi mōhiotanga mō ētahi o aua atua. He aha ā rātou tino mahi?
Ngohe 4: He kupu hou
Kei roto i te tuhinga o 'Te mata o ngā rākau a Tūmatauenga' ētahi kupu hou.
Me rangahau, me whai māramatanga mō aua kupu. Pānuihia te kupu i roto i te tuhinga o te pukapuka ākonga. Me wānanga, me kimi māramatanga anō i roto i tētahi pukapuka papakupu.
Kupu hou | Whārangi i te pukapuka ākonga | Whakamāramatanga o te kupu |
---|---|---|
1. whakanguha | ||
2. māwe | ||
3. karo | ||
4. whakaaio | ||
5. tīrairaka | ||
6. tītahataha | ||
7. rakanga | ||
8. hauhau | ||
9. takahē | ||
10. whakapakō |
Ngohe 5: Ngā rākau roroa
E ono ngā rākau roroa e whakamāramatia ana i roto i te pukapuka ākonga.
- taiaha
- tewhatewha/paiaka
- pou whenua
- kakauroa
- hoeroa
- tao/Koikoi
Me whiriwhiri e te ākonga tētahi o aua rākau hei tuhi pikitia, hei rangahau hoki māna.
Anei rā ngā mahi mā ia ākonga. Me hanga puka iti. Me hanga tētahi uhi e kīia nei 'He rākau nā Tūmatauenga'.
- Tuhia tētahi pikitia o te rākau kua whiriwhiringia e koe. Kimihia tētahi whakaahua rānei.
- He aha te tino mahi a te rākau? (Mā wai e whakamahi, he aha te tikanga o ngā wāhanga o te rākau, he aha ngā wā tika mō te whakamahi i te rākau, he aha te whakapapa o te rākau.)
- Kei tōu whānau, tōu hapū, tōu iwi rānei tētahi rākau whakahirahira. Tuhia tētahi kōrero mō taua rākau – ka noho te rākau ki whea, nā wai i hanga, ko wai te ingoa o te rākau. (Mehemea he rerekē tēnei rākau i tō te mea i whiriwhiringia e koe mō te wāhanga 'a' me te 'e' kei te pai. Ko te take matua o tēnei wāhanga, kia rangahaua e koe tētahi o ngā taonga o tōu whānau, hapū, iwi rānei.)
Ngohe 6: Ngā rākau poto
E whā ngā rākau poto e whakamāramatia ana i roto i te pukapuka ākonga; te patu, te mere pounamu, te kotiate, me te wahaika. Pānuihia taua wāhanga. Me kōrero pukapuka anō mō ngā rākau a te Māori. Kei te paetukutuku http://www.natlib.govt.nz ngā rārangi pukapuka mō tēnei kaupapa. Mā te pouako e ārahi, e āwhina ngā ākonga ki te huarahi tika.
Whiriwhiria kia rua ngā rākau poto. Me tauriterite. Hangaia he puka iti (kia 12 ngā whārangi) e kīia nei 'He rākau poto nā Tūmatauenga'. Kei raro nei ngā kaupapa mō ia rua whārangi hei whakatairite i ngā rākau kua whiriwhiria e te ākonga.
- He aha ngā āhuatanga o ngā rākau poto e rua?
- He aha ngā mea rerekē, he aha ngā mea ōrite?
- I hangaia ki te aha?
- Mā wai e whakamahi?
- I whakapaipaitia ki te aha?
- Me kimi whakaahua, me tuhi pikitia rānei.
Ngohe 7: He mahi taupatupatu
Whakarōpūngia ngā ākonga mō te taupatupatu i tēnei kaupapa.
Ko te mahi whawhai he mahi mā te tāne anake.
Ngohe 8: He kauwhau
Me whakarite e ia ākonga tētahi kauwhau kia toru ki te rima mēneti te roanga. Ko te kaupapa o te kauwhau 'Ko tētahi rākau nā Tūmatauenga'. E whai ake nei ētahi kaupapa hei whakauru ki roto i te kauwhau:
- te momo rākau kei te kōrerotia
- te whakapapa o te rākau
- te āhua o te rākau
- pēhea te hanga o te rākau
- te tikanga o te mau rākau
- te wā hei whakamahi i tēnei rākau
- ētahi rākau rongonui pēnā e noho ana ki ētahi whānau, hapū, iwi, whare pupuri taonga rānei
- ngā wā kua kitea tēnei rākau (arā, he hui whakahirahira, he wero, he pōwhiri rānei).