E taku pukapuka
Nā Paora Tibble
Nā Gus Hunter ngā pikitia
Te Papaioea, 23 Hakihea 1997
Ka rawe hoki! Kātahi anō māua ko Māmā kia eke ki runga ite haerenga te tereina. Kei te haere atu māua ki Tāmaki-makau-rau. Hei te haurua mai i te whitu a te ata āpōpō māua tae atu ai. Ki reira ka tūtakina māua e Matua Sonny rāua ko Ruiha, ā, ka haere tonu mātou katoa mā runga motokā ki Kawakawa. Kua rua tau mai i tērā atu taima i hararei tahi māua ko Ruiha. Nā Māmā rā te whakaaro nui kia tīmatahia e au tētahi tuhinga mō tēnei hararei. Engari ko te nekeneke me te turituri o te tereina, e kore au mō te tuhi roa. Me waiho rā mō āpōpō.
Kawakawa, 24 Hakihea 1997
Auē! Kātahi te haerenga roa, mai i Manawatu ki Tāmaki-makau-rau, ā, mai i reira ki Kawakawa i te ahiahi nei. Hika mā! Kua pau te hau i tēnei haerenga tino roa! He kaha rawa nō taku ngenge, kāre au i kōrero ki a Ruiha i te haerenga mai i Tāmaki-makau-rau. Muia ana te huarahi i te motokā e whai haere ana i te hiku o te ika. Ko tāku he tūngou i taku māhunga, he whakarongo noa ki ngā kōrero a Ruiha. I kī mai a Ruiha he rawe te Tai Tokerau, he maha ngā mahi tākaro me ngā hākinakina ka taea e māua, pērā i te rukumoana, te hī ika, te eke ngaru, te aha noa, te aha noa. Wareware i a au te nuinga o āna kōrero. Nō Te Tairāwhiti hoki ahau!
Nō tā mātau taenga atu ki te kāinga o Ruiha mā, kua pō kē, ā, i kotahi tika atu mātou ki te tēpu. Kua tunu kai kē a Whaea Hazel, anō nei he hākari. Nā runga i te puku kikī ana i te kai, te mahana o te pōhiri, me te roa hoki o tā mātou haerenga mai, kotahi tonu atu au ki te moe. E hia kē ngā mōkai a Ruiha - e ono, e whitu rānei ngā ngeru (he tori rā ki a Ruiha) kei runga i te pāpanarua, me ngā kurī e rua e ngōngoro mai ana i te kokonga. He pai noa ki a au, ko mātou katoa tērā!
26 Hakihea 1997
Meri Kirihimete! Kāre au i whai wā ki te tuhi kōrero inanahi rā. Autaia ōku perehana. arā, he lavalava, he rātaka hou mō te tau e tū mai ana. Ko te painga o tēnei Kirihimete, he hokinga mahara ki te wā i noho ai a Ruiha mā ki te rohe o Manawatu. He katakata, he rawe ngā kōrero mō taua
wā. He tohunga a Whaea Hazel ki te tunu kai. Āe mārika, kua kī katoa anō ō mātou puku!
Ko taku perehana mō Māmā, ko tērā ko te pukapuka Ka Whawhai Tonu Mātou, mō āna mahi i te Whare Wananga. I hokona e māua ko Māmā ētahi rākau Māori, hei whakatō mō Matua Sonny rāua ko Whaea Hazel.
Kī mai a Matua Sonny mō āpōpō mātou ka haere ki te hī ika. Me oho mātou ā te rima karaka, nō te mea ka tae ake a Chas a te ono karaka, ki te heri i a mātou ki Waitangi. Kei reira tana waka. Engari, mō te ata tonu tērā. He nui kē atu ōku mahara mō ērā o ngā tuhituhinga kua kite au mō Waitangi - mō ngā hītori, mō ngā ingoa tāngata rongonui o te wā, mō te Tiriti hoki...
8:00 am, 27 Hakihea 1997
Kāre anō a Chas kiana tae mai. Kua puku te rae o Matua Sonny, kua waea atu ia ki a Chas, engari kātahi anō rāua ko Matua Eru ka wehe atu i tōna kāinga. Kāre a Matua Sonny i te haramai, he mahi kē āna.
Nō taku kitenga tuatahi i a Chas, i whakaaro au: akuni pea kua raru tātau! Ko ōna kākahu, he taretare. Kāore au e mōhio nōnāhea i horoi te korokē nei, i aha rānei. Ka rongo tonu au i te haunga o tōna hā.
Ka tae mātou ki Waitangi, ka tangohia te pūhiko mai i te motokā, ka hoatuhia ki te pūkaha o te waka. Nā wai rā ka maumahara a Chas, kua wareware i a ia te whakakī i te ipu kōhinu o te waka. Ā, ka tangohia te pūhiko, ka whakahokia ki te motokā. Kātahi ka heria e ia tētahi ipu anō ki te karāti. Ka hoki mai", ka whakakīa te ipu kōhinu o te waka, ka heria atu anō te pūhiko mai i te motokā ki te pūkaha o te waka.
Nā Matua Eru te kī, "Hōmai te pakipaki mō Chas!" Nā wai rā ka taka te kapa. Kua wareware i a Chas ngā kī o te waka, kei tōna kāinga. Ka rakuraku a Matua Eru i tōna mātenga, me te kī mai "E mara mā, tōna tikanga kua rata kē au ki ēnei mahi a Chas. Kātahi te hinengaro makere ko koe, e Chas. Hanake e mara, tīkina!" Ā, ka mahi i taua mahi anō - ka tangohia te pūhiko, ka whakahokia ki te motokā, ka...
Ehara i te mea ka mutu te kōrero i reira, e kāo. Ka tae atu mātou ki te tauranga ika kei tētahi ākau. Hei tā Matua Eru, ko te painga o te ākau, he huhua te kai i reira mō te ika. Ka mea ruku moanaatu a Matua Eru ki a Chas, kia tukuna te punga ki raro. Mā Chas
tonu tēnā mahi, engari kāore te taura e here ana, ā, koropupū atu te heke o te punga ki raro! Ka tiro whakarunga a Matua Eru me te kī, "Tangaroa, he aha rā taku hara?" Nā Matua Eru i ruku te punga kia herea he taura. Kāre mātou mō te hī ake i te ika kotahi. Engari i ruku mātaitai a Eru rāua ko Chas. I riro mai i a rāua he kina, he kūtai, he pāua me ngā koura e toru. He kaha nō te aroha o Matua Eru ki a māua ko Ruiha, i kohatia mai aua kaimoana ki a mātou.
Auē, kei te katakata tonu māua ko Ruiha. I tō māua hokinga mai ki te kāinga i pātai a Māmā rāua ko Whaea Hazel me i whai ika māua. "Kāre tahi e Mā," tā māua whakautu.
Kātahi māua ka pukukata nānga kai ngā mahara ki ngā mahi o tēnei rā. Hinga ana māua ki te papa, me te tata mimi ō māua tarau.
Mate katoa a Māmā rātou ko Whaea Hazel me Matua Sonny i te rongo i tā māua rīpoata mō ngā nukurau o te rangi nei. He reka rawa ngā kūtai, kāre kau he kawa. He rerekē ngā kūtai o Pewhairangi, ahakoa kaitā, kei te reka tonu.
Ka nui tēnā, e taku pukapuka, hei āpōpō.
Kaitaia, 29 Hakihea 1997
Nā Whaea Hazel i hoatu tōna motokā ki a Māmā mō ngā rā e rua. I tae mai mātou ki Kaitāia i te ata nei, kei te kāinga o Whaea Geneva rāua ko Matua Te Ao mātou e noho ana. I peka atu mātou ki Ahipara ki te kāinga o Whaea Cath (he hoa nō Māmā i te whare wānanga) ki reira kai ai. E tata ana tōna kāinga ki te marae o Te Ohaaki. I a mātou i Ahipara, ka kohi tuatua mātou i ngā onepū o Te One Roa a Tōhe. He hatakēhi te hoa tāne a Whaea Cath. Ko Shane tōna ingoa. He kikī tōna tarau poto, ā, i te wā ka tuohu ia ki te kohi tuatua, ka tītore tōna tarau. Ka whakapohane mai ia ki a mātou. Nā te wera o te rā kua pākaka, kua kiri mangu a Shane. Engari mō tana kumu, kāre taua wāhi o te tinana e pāinainatia e te rā!
Ā te pō nei ka kai tāmure mātou. Uuu, te reka hoki! Nō hea aua tāmure? Tērā pea he mea hī ake nā Chas i ngā wai tāpokapoka o te one roa nei. Engari anō, tērā pea he mea hoko mai kē! Auē, te wera hoki o ngā rangi o tēnei takiwā...
Matauri, 30 Hakihea 1997
Kei te pukuriri au ki a Māmā, kāre ia i whakaae kia haere mātou ki Te Reinga. Engari kei te pai, kei konei mātou i te whanga o Matauri. Ka mutu pea te ātaahua o tēnei whanga, me te mahana o te wai. Kei runga ake i te hiwi ko te toka whakamaumahara ki te Rainbow Warrior. I heke mātou mai i Kaitāia i te tairāwhiti o te hiku o te ika. Hei tā Ruiha, koia te taha taitamāhine. I tū mātou ki Taipā mō te paku kaukau, māhea tonu te wai i reira. Ka tū hoki mātou ki Mangonui, ki te kai i ngā ika me ngā rīwai parai rongonui o reira. Ka reka hoki! I reira ka kite atu mātou i te waka hourua rā a Te Aurere. Ākuni ka hoki atu mātou ki Kawakawa...
Kawakawa, 31 Hakihea 1997
Ka rawe tā mātou rangi. I whakaritea e Matua Chas kia haere mātou i runga i tētahi poti ki te rapu aihe. Ko Bernie te tuakana o Chas, ko ia hoki tētahi o ngā kaimahi o runga i te poti, nā reira kāre he utu mō mātou. I wehe atu te poti i Paihia. I mīharo mātou, nā te mea ka whakatū pōhiri ngā tāngata o runga i te poti. Tuatahi, i pūhia e Bernie te pūtātara, kātahi ka takia mai mātou e ngā toa e rua. Whai muri i tērā ka karangahia mātou, ā, ka hongi mātou katoa. I mua o te wehenga atu o te poti, ka tuku karakia tētahi koroua. Nā wai rā, ka tū a Lawrence ki te whakamārama i ngā kōrero mō Pewhairangi. He ātaahua ērā, me ngā mea katoa o te tuawhenua e kitea atu ana. I kite mātou i tētahi aihe? Kāre tahi! Kei te pīrangi au ki te hoki mai ki te Taitokerau hararei anō? Āe mārika!
I te hanga pōuri ahau i tō mātou hokinga mai ki uta, nō te mea kei te hoki māua ko Māmā ki te kāinga āpōpō. Me kati ēnei tuhinga mō nāianei, hei konā rā.
Kawakawa, taua pō tonu, 31 Hakihea 1997
Anei anō ahau. I te mutunga o te kai i haere mai au ki te nga mokainoho ki te tuhituhi. Kei konei anō aua mōkai rā - e rima ngā ngeru, kotahi te heihei, e rua ngā kurī - kei te hīpoki katoa mātou ki tōku moenga. Ka nui te pōuri ka wehe atu māua ā te ata nei, ka nui hoki te hari mō tēnei hararei tino mīharo. He ātaahua katoa ngā mea i kite au, he ātaahua katoa ngā tāngata, me ngā mea i kōrerohia mai ki ahau. Hei aha, e kore ahau mō te tangi. Ko wai ka mōhio he aha tonu kei te haere? Waiho ērā mō āpōpō e taku pukapuka.